مطالب توسط احسان اشرفی

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۸۰ – اِضافَت کَردنِ آدمْ عَلَیْه‌ِالسَّلام آنْ زَِلَّت را به خویشتن که رَبَّنا ظَلَمْنا و اِضافَت کردنِ اِبْلیسْ گُناهِ خود را به خدای تَعالی که بِما اَغْوَیْتَنی

  ۱۴۸۶ کَردِ حقّ و کَردِ ما هر دو بِبین کَردِ ما را هَستْ دانْ پیداست این ۱۴۸۷ گَر نباشد فِعلِ خَلْق اَنْدَر میان پَس مَگو کَسْ را چرا کَردی چُنان؟ ۱۴۸۸ خَلْقِ حَق، اَفْعالِ ما را موجِد است فِعلِ ما، آثارِ خَلْقِ ایزد است ۱۴۸۹ ناطِقی یا حَرف بیند یا غَرَض کِی شود یک […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۸۱ – تَفسیرِ وَهُوَ مَعَکُمْ اَیْنَما کُنْتُمْ

  ۱۵۱۵ بار دیگر ما به قِصّه آمدیم ما از آن قِصّه بُرون خود کِی شُدیم؟ ۱۵۱۶ گَر به جَهْل آییم، آن زندانِ اوست وَرْ به عِلْم آییم، آن ایوانِ اوست ۱۵۱۷ وَرْ به خواب آییم، مَستانِ وِیْ‌ایم وَرْ به بیداری، به دَستانِ وِیْ‌ایم ۱۵۱۸ وَرْ بِگِرییم، ابرِ پُر زَرْقِ وِیْ‌ایم وَرْ بِخَندیم، آن زمانْ […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۸۲ – سوآل کردنِ رَسولِ روم از عُمَر رَضِیَ‌اللّهُ عَنْهُ از سَبَبِ اِبْتِلایِ اَرْواحْ با این آب و گِلِ جسم

  ۱۵۲۱ چون زِ عُمَّر آن رَسول این را شَنید روشَنی اَنْدَر دِلَش آمَد پَدید ۱۵۲۲ مَحْو شُد پیشَش سوآل و هم جواب گَشت فارغ از خَطا و از صَواب ۱۵۲۳ اَصْل را دریافت و بُگْذاشت از فُروع بَهرِ حِکْمَت کرد در پُرسش شروع ۱۵۲۴ گفت یا عُمَّر چه حِکْمَت بود و سِرّ حَبْسِ آن […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۸۳ – در معنیِ آن که مَنْ اَرادَ اَنْ یَجْلِسَ مَعَ اللّهِ فَلْیَجْلِسْ مَعَ اَهْلِ التَّصَوُّف

  ۱۵۳۸ آن رَسولْ از خود بِشُد زین یک دو جام نی رسالت یاد مانْدَش، نی پیام ۱۵۳۹ والِهْ اَنْدَر قُدرتِ اللّه شُد آن رَسول این‌جا رَسید و شاه شُد ۱۵۴۰ سَیْلْ چون آمد به دریا، بَحْر گشت دانه چون آمد به مَزْرَع گشت کَشت ۱۵۴۱ چون تَعَلُّق یافت نان با بوالْبَشَر نانِ مُرده زنده […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۸۴ – قِصّۀ بازرگان که طوطیِ مَحْبوسِ او، او را پیغام داد به طوطیانِ هِنْدوستانْ هنگامِ رفتن به تجارت

  ۱۵۵۶ بود بازرگان و او را طوطی‌یی در قَفَص مَحْبوس، زیبا طوطی‌یی ۱۵۵۷ چون که بازرگانْ سَفَر را ساز کرد سویِ هِنْدُستان شُدن آغاز کرد ۱۵۵۸ هر غُلام و هر کَنیزک را زِ جود گفت بَهرِ تو چه آرَم؟ گویْ زود ۱۵۵۹ هر یکی از وِیْ مُرادی خواست کرد جُمله را وَعده بِداد آن […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۸۵ – صِفَتِ اَجْنَحۀ طُیورِ عُقولِ الهی

#دکلمه_مثنوی ۱۵۸۴ قِصۀ طوطیِّ جانْ زین سان بُوَد کو کسی کو مَحْرمِ مُرغان بُوَد؟ ۱۵۸۵ کو یکی مُرغی، ضَعیفی، بی‌گُناه وَنْدَرونِ او سُلَیمانْ با سپاه؟ ۱۵۸۶ چون بِنالَد زارْ بی‌شُکر و گِلِه اُفْتَد اَنْدَر هفت گَردونْ غُلْغُله ۱۵۸۷ هر دَمَش صد نامه، صد پیک از خدا یا رَبی زو، شَصْت لَبَّیک از خدا ۱۵۸۸ زَلَّتِ […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۸۶ – دیدنِ خواجه طوطیانِ هِنْدوستان را در دشت و پیغامْ رَسانیدن از آن طوطی

  ۱۵۹۶ چون که تا اَقْصایِ هِنْدُستان رَسید در بیابانْ طوطی‌یی چندی بِدید ۱۵۹۷ مَرکَب اِسْتانید، پَس آواز داد آن سَلام و آن امانَتْ باز داد ۱۵۹۸ طوطی‌یی زان طوطیانْ لَرزید بَس اوفْتاد و مُرد و بُگْسَستَش نَفَس ۱۵۹۹ شُد پَشیمان خواجه از گفتِ خَبَر گفت رفتم در هَلاکِ جانور ۱۶۰۰ این مگر خویش است […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۸۷ – تَفسیرِ قولِ فَریدُاَلدّینْ عَطّار قَدَّسَ اللّهُ روحَهُ تو صاحِبْ نَفْسی ای غافِل میانِ خاکْ خون می‌خور که صاحِبْ‌دل اگر زَهری خورَد، آن اَنْگَبین باشد

  ۱۶۱۲ صاحِبِ دل را ندارد آن زیان گَر خورَد او زَهرِ قاتل را عِیان ۱۶۱۳ زان که صِحَّت یافت و از پَرهیز رَست طالِبِ مِسْکین میانِ تَب در است ۱۶۱۴ گفت پیغامبر که ای طالِب جِری هان مَکُن با هیچ مَطْلوبی مِری ۱۶۱۵ در تو نِمْرودی‌ست، آتش دَر، مَرو رفت خواهی؟ اَوَّل ابراهیم شو […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۸۸ – تَعْظیمِ ساحِران مَر موسی را عَلَیْه‌ِالسَّلام که چه می‌فرمایی؟ اَوَّل تو اندازی عَصا؟

  ۱۶۲۴ ساحِران در عَهْدِ فرعونِ لَعین چون مِری کردند با موسی به کین ۱۶۲۵ لیک موسی را مُقدَّم داشتند ساحِرانْ او را مُکَرَّم داشتند ۱۶۲۶ زان که گُفتَندَش که فرمانْ آنِ توست گَر هَمی خواهی، عَصا تو فْکَن نَخُست ۱۶۲۷ گفت نی، اَوّل شما ای ساحِران اَفْکَنید ان مَکْرها را در میان ۱۶۲۸ این […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۸۹ – باز گُفتنِ بازرگان با طوطی آنچه دید از طوطیانِ هِنْدوستان

  ۱۶۵۸  کرد بازرگانْ تِجارت را تمام باز آمد سویِ مَنْزِلْ دوستْ کام ۱۶۵۹ هر غُلامی را بیاوَرْد اَرْمَغان هر کَنیزک را بِبَخشید او نِشان ۱۶۶۰ گفت طوطی اَرْمغانِ بَنده کو؟ آنچه دیدی، وانچه گُفتی بازگو ۱۶۶۱ گفت نه، مَن خود پَشیمانَم ازان دستِ خود خایان و اَنْگُشتانْ گَزان ۱۶۶۲ من چرا پیغامِ خامی از […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۹۰ – شنیدنِ آن طوطی حرکتِ آن طوطیان و مُردنِ آن طوطی در قَفَس و نوحۀ خواجه بر وِیْ

  ۱۷۰۰  چون شَنید آن مُرغْ کان طوطی چه کرد پَسْ بِلَرزید، اوفْتاد و گشت سَرد ۱۷۰۱ خواجه چون دیدَش فُتاده هم‌چُنین بَر جَهید و زد کُلَه را بر زمین ۱۷۰۲ چون بِدین رَنگ و بِدین حالَش بِدید خواجه بَر جست و گریبان را دَرید ۱۷۰۳ گفت ای طوطیِّ خوبِ خوش‌حَنین این چه بودَت این؟ […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۹۱ – تَفسیرِ قولِ حکیم به هَرچْ از راه وامانی، چه کُفر آن حَرف و چه ایمان به هَرچْ از دوست دور اُفْتی چه زشت آن نَقْش و چه زیبا در معنیِ قَوْلُهُ عَلَیْهِ‌ الْسَّلامْ اِنَّ سَعْدًا لَغَیورٌ وَ اَنَا اَغْیَرُ مِنْ سَعْدٍ وَاللهُ اَغْیَرُ مِنّی وَمِنْ غَیْرَتِهِ حَرَّمَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها و ما بَطَنَ

  ۱۷۷۲ جُمله عالَم زان غَیور آمد که حَق بُرد در غَیرتْ بَرین عالَم سَبَق ۱۷۷۳ او چو جان است و جهانْ چون کالْبَد کالْبَد از جان پَذیرد نیک و بَد ۱۷۷۴ هرکِه مِحْرابِ نمازش گشت عَیْن سویِ ایمان رَفتنَش می‌دان تو شَیْن ۱۷۷۵ هرکِه شُد مَر شاه را او جامه‌دار هست خُسران بَهرِ شاهَش […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۹۲ – رُجوع به حِکایَت خواجۀ تاجر

  ۱۸۲۳ بَسْ دراز است این، حَدیثِ خواجه گو تا چه شُد اَحْوالِ آن مَردِ نِکو؟ ۱۸۲۴ خواجه اَنْدَر آتش و دَرد و حَنین صد پَراکَنده هَمی گفت این چُنین ۱۸۲۵ گَهْ تَناقُض، گاه ناز و گَهْ نیاز گاهْ سودایِ حقیقت، گَهْ مَجاز ۱۸۲۶ مَردِ غَرقه گشته جانی می‌کَنَد دست را در هر گیاهی می‌زَنَد […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۹۳ – بُرون انداختنِ مَردِ تاجر طوطی را از قَفَص و پَریدنِ طوطیِ مُرده

  ۱۸۳۴ بَعد از آنَش از قَفَص بیرون فَکَند طوطیَک پَرّید تا شاخِ بُلند ۱۸۳۵ طوطیِ مُرده چُنان پَرواز کرد کآفتابْ از چَرخْ تُرکی‌تاز کرد ۱۸۳۶ خواجه حیران گشت اَنْدَر کارِ مُرغ بی‌خَبَر ناگَهْ بِدید اسرارِ مُرغ ۱۸۳۷ رویْ بالا کرد و گفت ای عَنْدَلیب از بَیانِ حالِ خودْمان دِهْ نَصیب ۱۸۳۸ او چه کرد […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۹۴ – وَداع کردنِ طوطی خواجه را و پَریدن

  ۱۸۵۴ یک دو پَندَش داد طوطی پُرمَذاق بعد ازان گُفتَش سَلامٌ اَلْفِراق ۱۸۵۵ خواجه گُفتَش فی اَمانِ اللَّهْ بُرو مَر مرا اکنون نِمودی راهِ نو ۱۸۵۶ خواجه با خود گفت کین پَندِ من است راهِ او گیرم که این رَهْ روشن است ۱۸۵۷ جانِ من کمتر زِ طوطی کِی بُوَد؟ جانْ چُنین باید که […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۹۵ – مَضَرَّتِ تَعْظیمِ خَلْق و اَنْگُشت‌نِمایْ شُدن

  ۱۸۵۸ تَنْ قَفَص شَکل است، تَن شُد خارِ جان در فَریبِ داخِلان و خارجان ۱۸۵۹ اینْش گوید من شَوَم هم رازِ تو وانْش گوید نی، مَنَم اَنْبازِ تو ۱۸۶۰ اینْش گوید نیست چون تو در وجود  در جَمال و فَضْل و در اِحْسان و جود ۱۸۶۱ آنْش گوید هر دو عالَم آنِ توست جُمله […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۹۶ – تَفسیرِ ما شاءَ اللّهُ کانَ

  ۱۸۸۷ این همه گفتیم، لیک اَنْدر بَسیج  بی‌عِنایاتِ خدا هیچیم هیچ ۱۸۸۸ بی‌عِنایاتِ حَق و خاصانِ حَق گَر مَلَک باشد، سیاهَسْتَش وَرَق ۱۸۸۹ ای خدا، ای فَضْلِ تو حاجَت رَوا با تو یادِ هیچ کَس نَبْوَد رَوا ۱۸۹۰ این قَدَر اِرْشادْ تو بخشیده‌‌یی تا بِدین بَسْ عیبِ ما پوشیده‌یی ۱۸۹۱ قطرۀ دانش که بَخشیدی […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۹۷ – داستانِ پیرِ چَنگی که در عَهْدِ عُمَر رَضِیَ اللّهُ عَنْهُ از بَهرِ خدا، روزِ بی‌نَوایی چَنگ زد میانِ گورستان

  ۱۹۲۲ آن شَنیدَسْتی که در عَهْدِ عُمَر بود چَنگی مُطربی با کَرّ و فَر؟ ۱۹۲۳ بُلبُل از آوازِ او بی‌خَود شُدی یک طَرَب زآوازِ خوبَشْ صد شُدی ۱۹۲۴ مَجْلِس و مَجْمَع دَمَش آراستی وَزْ نَوایِ او قیامَتْ خاستی ۱۹۲۵ هَمچو اِسْرافیلْ کآوازَش به فَن مُردگان را جان دَرآرَد در بَدَن ۱۹۲۶ یا رَسیلی بود […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۹۸ – در بَیانِ این حَدیث که اِنَّ لِرَبِّکُمْ فی اَیّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحاتٍ اَلا فَتَعَرَّ ضوا لَها

  ۱۹۶۰ گفت پیغامبر که نَفْحَت‌هایِ حَق اَنْدرین اَیّام می‌آرَد سَبَق ۱۹۶۱ گوش و هُش دارید این اوقات را دَررُبایید این چُنین نَفْحات را ۱۹۶۲ نَفْحه آمد مَر شما را دید و رفت هرکِه را می‌خواستْ جان بَخشید و رفت ۱۹۶۳ نَفْحۀ دیگر رَسید آگاه باش تا ازین هم وانَمانی خواجه‌تاش ۱۹۶۴ جانِ آتش یافت […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۹۹ – قِصّۀ سوآل کردنِ عایشه رَضِیَ اللّهُ عَنْها از مُصْطَفی صَلَّی‌اللّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ که امروز باران بارید، چون تو سویِ گورستان رفتی، جامه‌هایِ تو چون تَر نیست؟

  ۲۰۲۲ مُصْطفی روزی به گورستان بِرَفت   با جنازه‌یْ مَردی از یارانْ بِرَفت ۲۰۲۳ خاک را در گورِ او آکَنْده کرد   زیرِ خاک آن دانه‌اَش را زنده کرد ۲۰۲۴ این درختانَند هَمچونْ خاکیان   دست‌ها بَرکرده‌اند از خاکْدان ۲۰۲۵ سویِ خَلْقان صد اِشارَت می‌کُنند   وان کِه گوشَسْتَش عِبارَت می‌کُنند ۲۰۲۶ با زبانِ […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۰۰ – تَفسیرِ بیتِ حکیم رَضِیَ‌اللّهُ عَنْهُ آسمان هاست در ولایتِ جانْ کارْفَرمای آسْمانِ جهان در رَهِ روحْ پَست و بالاهاست کوه‌هایِ بُلند و دریاهاست

  ۲۰۴۵ غَیْب را ابریّ و آبی دیگر است آسْمان و آفتابی دیگر است ۲۰۴۶ نایَد آن اِلّا که بر خاصان پَدید باقیان فی لَبْسِ مِنْ خَلْقٍ جَدید ۲۰۴۷ هست باران از پِیِ پَروَردگی هست باران از پِیِ پَژمُردگی ۲۰۴۸ نَفْعِ بارانِ بهارانْ بوالْعَجَب باغ را بارانِ پاییزی چو تَب ۲۰۴۹ آن بَهاری، نازْ پَروَردَش […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۰۱ – در معنیِ این حَدیث که اِغْتَنِموا بَرْدَ الرَّبیعِ اِلی آخِرِهِ

  ۲۰۵۶ گفت پیغامبر زِ سَرمایِ بهار تَن مَپوشانید یاران زینهار ۲۰۵۷ زان که با جانِ شما آن می‌کُند کان بهاران با درختان می‌کُند ۲۰۵۸ لیک بُگْریزید از سَردِ خَزان کان کُند، کو کرد با باغ و رَزان ۲۰۵۹ راویان این را به ظاهِر بُرده‌اند هم بر آن صورت قَناعَت کرده‌اند ۲۰۶۰ بی‌خَبَر بودند از […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۰۲ – پُرسیدنِ صِدّیقه رَضِیَ‌اللّهُ عَنْها از مُصْطَفی صَلَّی‌اللّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ که سِرِّ بارانِ امروزینه چه بود؟

  ۲۰۷۰ گفت صِدّیقه که ای زُبده‌یْ وجود حِکمَتِ بارانِ امروزین چه بود؟ ۲۰۷۱ این زِ باران‌هایِ رَحمَت بود یا بَهرِ تَهدید است و عَدلِ کِبْریا؟ ۲۰۷۲ این از آن لُطْفِ بَهاریّات بود؟ یا زِ پاییزیِّ پُرآفات بود؟ ۲۰۷۳ گفت این از بَهرِ تَسکینِ غَم است کَزْ مُصیبَت بر نِژادِ آدم است ۲۰۷۴ گَر بَر […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۰۳ – بَقیۀ قِصّۀ پیرِ چَنگی و بَیانِ مَخْلصِ آن

  ۲۰۸۲ مُطربی کَزْ وِیْ جهان شُد پُر طَرَب   رُسته زآوازش خیالاتِ عَجَب ۲۰۸۳ از نَوایَش مُرغِ دلْ پَرّان شُدی   وَزْ صَدایَش هوشِ جانْ حیران شُدی ۲۰۸۴ چون بَرآمَد روزگار و پیر شُد   بازِ جانْش از عَجْز پَشِّه‌گیر شُد ۲۰۸۵ پُشتِ او خَم گشت هَمچون پُشتِ خُم   ابروان بر چَشمْ هَمچون […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۱۱ – قِصّۀ اَعْرابیِ درویش و ماجَرای زنْ با او، به سَبَبِ قِلَّت و درویشی

  ۲۲۶۲ یک شب اَعْرابی زَنی مَر شوی را گفت و از حَد بُرد گفت و گوی را ۲۲۶۳ کین همه فقر و جَفا ما می‌کَشیم جُمله عالَم در خَوشی، ما ناخَوشیم ۲۲۶۴ نانَمان نه، نانْ خورشْمان دَرد و رَشک کوزه‌مان نه، آبَمان از دیده اشک ۲۲۶۵ جامۀ ما روزْ تابِ آفتاب شبْ نِهالین و […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۰۴ – در خواب گفتنِ هاتِفْ مَر عُمر را رَضِیَ اللّهُ عَنْهُ که چندین زَر از بیتُ اَلْمال به آن مَرد دِهْ که در گورستان خُفته است

  ۲۱۱۴ آن زمانْ حَق بر عُمر خوابی گُماشت تا که خویش از خواب نَتْوانِسْت داشت ۲۱۱۵ در عَجَب اُفتاد کین مَعْهود نیست این زِ غَیب اُفتاد، بی‌مَقصود نیست ۲۱۱۶ سَر نَهاد و خواب بُردَش، خواب دید کامَدَش از حَق نِدا، جانَش شَنید ۲۱۱۷ آن نِدایی کَاصْلِ هر بانگ و نَواست خود نِدا آن است […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۱۲ – مَغرور شُدنِ مُریدانِ مُحتاجْ به مُدَّعیانِ مُزَوِّر و ایشان را شیخ و مُحْتَشَم و واصِل پِنْداشتن و نَقل را از نَقْد فَرق نادانستن و بَر بسته را از بَر رُسته

  ۲۲۷۴ بَهرِ این گفتند دانایان به فَن میهمانِ مُحْسنان باید شُدن ۲۲۷۵ تو مُرید و میهمانِ آن کسی کو سِتانَد حاصِلَت را از خَسی ۲۲۷۶ نیست چیره، چون ترا چیره کُند؟ نورْ نَدْهَد، مَر تو را تیره کُند ۲۲۷۷ چون وِرا نوری نبود اَنْدر قِران نور کِی یابَند از وِیْ دیگران؟ ۲۲۷۸ هَمچو اَعْمَش […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۰۵ – نالیدنِ سُتونِ حَنّانه چون برایِ پیغامبر صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ مِنْبَر ساختند، که جَماعَت انبوه شُد، گفتند ما رویِ مُبارکِ تو را به هنگامِ وَعْظ نمی‌بینیم و شنیدنِ رَسول و صَحابه آن ناله را، و سوآل و جوابِ مُصْطفی صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ با سُتونْ صَریح

  ۲۱۲۳ اُسْتُنِ حَنّانه از هَجْرِ رَسول ناله می‌زد، هَمچو اَرْبابِ عُقول ۲۱۲۴ گفت پیغامبر چه خواهی ای سُتون؟ گفت جانم از فِراقَت گشت خون ۲۱۲۵ مَسْنَدَت من بودم، از من تاختی بر سَرِ مِنْبَر تو مَسْنَد ساختی ۲۱۲۶ گفت خواهی که تو را نَخْلی کُنند؟ شرقی و غربی زِ تو میوه چِنَند؟ ۲۱۲۷ یا […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۱۳ – در بَیانِ آن که نادر اُفْتَد که مُریدی در مُدَّعیِ مُزَوّر اعتقاد به صِدْق بِبَندد که او کسی‌ست، و بِدین اعتقاد به مَقامی بِرَسَد که شیخَش در خواب ندیده باشد و آب و آتشْ او را گزَنَد نکُند و شیخَش را گزَنَد کُند، وَلیکِن به نادرِ نادر

  ۲۲۹۳ لیکْ نادر طالِب آید کَزْ فُروغ در حَقِ او نافِع آید آن دُروغ ۲۲۹۴ او به قَصدِ نیکِ خود جایی رَسَد گَرچه جان پِنْداشت و آن آمد جَسَد ۲۲۹۵ چون تَحَرّی در دلِ شبْ قِبْله را قبله نیّ و آن نمازِ او رَوا ۲۲۹۶ مُدَّعی را قَحْطِ جان اَنْدر سِر است لیکْ ما […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۰۶ – اِظْهار مُعْجزۀ پیغمبر صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ به سُخَن آمدنِ سنگْ‌ریزه در دستِ ابوجَهْل عَلَیْهُ اللَّعْنَه و گواهی دادنِ سنگْ‌ریزه بر حَقیَّتِ مُحَمَّد صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ به رِسالَتِ او

  ۲۱۶۴ سنگ‌ها اَنْدرِ کَفِ بوجَهْل بود گفت ای اَحمَد بگو این چیست زود؟ ۲۱۶۵ گَر رَسولی، چیست در مُشتَم نَهان؟ چون خَبَر داری زِ رازِ آسْمان ۲۱۶۶ گفت چون خواهی؟ بگویم آن چه‌هاست یا بگویند آن که ما حَقّیم و راست؟ ۲۱۶۷ گفت بوجَهْل این دُوُم نادِرتَر است گفت آری، حَق از آن قادرتَر […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۱۴ – صَبر فرمودنِ اَعْرابی زنِ خود را و فَضیلَتِ صَبر و فَقر بیان کردن با زن

  ۲۲۹۸ شوی گُفتَش چند جویی دَخْل و کَشت خود چه مانْد از عُمر، اَفْزون‌تَر گُذَشت ۲۲۹۹ عاقل اَنْدر بیش و نُقْصان نَنْگرد زان که هر دو هَمچو سَیْلی بُگْذرد ۲۳۰۰ خواه صاف و خواه سَیْلِ تیره‌رو چون نمی‌پایَد، دَمی از وِیْ مَگو ۲۳۰۱ اَنْدرین عالَم هزاران جانور می‌زیَد خوش‌عَیْش، بی‌زیر و زَبَر ۲۳۰۲ شُکر […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۰۷ – بَقیّۀ قِصّۀ مُطرب و پیغام رَسانیدنِ امیرُالْمؤمنین عُمَر رَضِیَ اللّهُ عَنْهُ به او، آنچه هاتِف آواز داد

  ۲۱۷۱ باز گَرد و حالِ مُطْرب گوش‌دار زان که عاجز گشت مُطرب زِانْتِظار ۲۱۷۲ بانگ آمد مَر عُمَر را کِی عُمَر بَندۀ ما را زِ حاجَتْ بازْخَر ۲۱۷۳ بَنده‌یی داریم خاص و مُحْتَرم سویِ گورستانْ تو رَنْجه کُن قَدَم ۲۱۷۴ ای عُمَر بَر جِه زِ بَیْتُ اَلْمالِ عام هفتصد دینار دَر کَفْ نِهْ تمام […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۱۵ – نَصحیَت کردنِ زنْ مَر شوی را که سُخَن اَفْزون از قَدَم و از مَقامِ خود مگو لِمَ تَقولونَ ماَ لا تَفْعَلونَ که این سُخَن‌ها اگرچه راست است، این مَقامِ تَوکُّلْ تو را نیست و این سُخَن گفتن فوقِ مَقام و مُعاملۀ خود زیان دارد و کَبُرَ مَقْتَا عِنْدَ اللّهِ باشد.

  ۲۳۲۵ زن بَرو زد بانگ کِی ناموسْ‌کیش من فُسونِ تو نخواهم خوردْ بیش ۲۳۲۶ تُرَّهات از دَعوی و دَعوت مگو رو سُخَن از کِبْر و از نَخْوَت مگو ۲۳۲۷ چند حَرفِ طُمْطُراق و کار و بار؟ کار و حالِ خود بِبین و شَرم‌دار ۲۳۲۸ کِبْر زشت و از گدایانْ زشت‌تَر روزْ سَرد و برفْ […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۰۸ – گردانیدنِ عُمَر رَضِیَ اللّهُ عَنْهُ نَظَرِ او را از مَقامِ گریه که هستی‌ست، به مَقامِ اِسْتِغْراق

  ۲۲۰۹ پس عُمَر گُفتَش که این زاریِّ تو هست هم آثارِ هُشیاریِ تو ۲۲۱۰ راهِ فانی گشته، راهی دیگر است زان که هُشیاری گناهی دیگر است ۲۲۱۱ هست هُشیاری زِ یادِ ما مَضی ماضی و مُسْتَقبَلَت پَرده‌یْ خدا ۲۲۱۲ آتش اَنْدر زَن به هر دو، تا به کِی پُر گِرِه باشی ازین هر دو […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۱۶ – نَصیحت کردنِ مَردْ مَر زن را که در فَقیران به خواری مَنْگَر و در کارِ حَقْ به گُمانِ کَمالْ نِگَر و طَعْنه مَزَن در فَقر و فَقیران، به خیال و گُمانِ بی‌نَواییِ خویشتن

  ۲۳۵۲ گفت ای زن تو زنی یا بوالْحَزَن؟ فَقرْ فَخْر آمد، مرا بر سَر مَزَن ۲۳۵۳ مال و زَرْ سَر را بُوَد هَمچون کُلاه کَل بُوَد او کَزْ کُلَه سازد پَناه ۲۳۵۴ آن کِه زُلْفِ جَعْد و رَعْنا باشَدَش چون کُلاهَش رفت، خوش‌تَر آیَدَش ۲۳۵۵ مَردِ حَق باشد به مانندِ بَصَر پس برهنه بِهْ […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۰۹ – تَفسیرِ دُعایِ آن دو فرشته که هر روز بَر سَرِ هر بازاری مُنادی می‌کنند که اَللّهُمَّ اَعْطِ کُلَّ مُنْفِقٍ خَلَفًا اللّهُمَّ اَعْطِ کُلَّ مُمْسِکٍ تَلَفاً و بَیان کردن که آن مُنْفِقْ مُجاهِدِ راهِ حَقّ است، نی مُسْرِفِ راهِ هوا

  ۲۲۳۳ گفت پیغامبر که دایمْ بَهرِ پَند   دو فرشته خوشْ مُنادی می‌کُنند ۲۲۳۴ کِی خدایا، مُنْفِقان را سیر دار   هر دِرَمْشان را عِوَض دِهْ صد هزار ۲۲۳۵ ای خدایا، مُمْسِکان را در جهان   تو مَدِه اِلّا زیانْ اَنْدر زیان ۲۲۳۶ ای بَسا اِمْساکْ کَزْ اِنفْاقْ بِهْ   مالِ حَق را جُز […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۱۷ – در بیانِ آن که جُنبیدنِ هر کسی از آن جا که وِیْ است، هر کَس را از چَنْبَرۀ وجودِ خود بیند، تابۀ کَبودْ آفتاب را کَبود نِمایَد و سرُخْ سرُخ نِمایَد، چون تابه‌ها از رنگ‌ها بیرون آید سپید شود، از همۀ تابه‌هایِ دیگر او راست‌گوتَر باشد و اِمام باشد.

  ۲۳۷۵ دید اَحمَد را ابوجَهْل و بِگُفت زشتْ نَقْشی کَزْ بَنی‌هاشم شِکُفت ۲۳۷۶ گفت اَحمَد مَر وِرا که راستی راست گفتی، گَرچه کارْ اَفْزاستی ۲۳۷۷ دید صِدّیقَش بِگُفت ای آفتاب نی زِ شرقی، نی زِ غربی، خوش بِتاب ۲۳۷۸ گفت اَحمَد راست گفتی ای عزیز ای رَهیده تو زِ دنیایِ نه چیز ۲۳۷۹ حاضِران […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۱۰ – قِصّهٔ خلیفه که در کَرَمْ در زمانِ خود از حاتِمِ طائی گذشته بود و نَظیرْ خود نداشت

  ۲۲۵۴ یک خَلیفه بود در اَیّامِ پیش کرده حاتِم را غُلامِ جودِ خویش ۲۲۵۵ رایَتِ اِکْرام و جود اَفْراشته فَقر و حاجَت از جهانْ بَرداشته ۲۲۵۶ بَحْر و دُرّ از بَخشِشَش صاف آمده دادِ او از قافْ تا قاف آمده ۲۲۵۷ در جهانِ خاکْ ابر و آب بود مَظْهَرِ بخشایشِ وَهّاب بود ۲۲۵۸ از […]

مثنوی مولانا – دفتر اول – بخش ۱۱۸ – مُراعات کردنِ زَنْ شوهر را و اِسْتِغْفار کردن از گفتۀ خویش

  ۲۴۰۴ زن چو دید او را که تُند و توسَن است گشت گریان، گریه خود دامِ زن است ۲۴۰۵ گفت از تو کِی چُنین پِنْداشتم؟ از تو من اومیدِ دیگر داشتم ۲۴۰۶ زن دَرآمَد از طَریقِ نیستی گفت من خاکِ شمایَم، نی سِتی ۲۴۰۷ جسم و جان و هرچه هستم آنِ توست حُکْم و […]

مثنوی مولانا – دفتر اوّل – بخش ۱۱۹ – در بَیانِ این خَبَر که اِنَّهُنَّ یَغْلِبْنَ الْعاقِلَ وَ یَغْلِبُهُنَّ الْجاهِلُ

  ۲۴۴۳ گفت پیغامبر که زَن بر عاقِلان غالِب آید سخت و بر صاحِبْ‌دِلان ۲۴۴۴ باز بر زن جاهِلانْ چیره شوند زان که ایشان تُند و بَس خیره روَند ۲۴۴۵ کَم بُوَدْشان رِقَّت و لُطْف و وِداد زان که حیوانی‌ست غالِب بر نَهاد ۲۴۴۶ مِهْر و رِقَّتْ وَصْفِ انسانی بُوَد خشم و شَهْوتْ وَصْفِ حیوانی […]