مولوی‌نامه – جلد دوم – فصل چهارم: نمونۀ اقوال صحابه و تابعین در کیفیت معراج

در جزو صحابۀ حضرت ختمی‌مرتبت این سخن به «عایشه» زوجۀ پیغمبر صلوات الله علیه منسوب است که دربارۀ کیفیت معراج گفت «ما فقد جسد رسول الله و لکن الله اسری بروحه»[۱]؛ و درصورتی‌که واقعاً این سخن از «عایشه» باشد پیداست که بعد از وفات پیغمبر اکرم بوده چرا که در زمان خود آن حضرت احتیاجی به استناد و نقل این قبیل روایات نبود.

وانگهی مسلم است که سورۀ اسراء مکی است و واقعۀ معراج همچنان‌که اشاره شد در مکه بوده است، و زفاف و همخوابگی حضرت رسول اکرم با عایشه به اتفاق اقوال در مدینه؛ و به قول جمعی[۲] در سال اول هجرت اتفاق افتاد؛ هرچند اصل خطبه و تزویج در شش هفت‌سالگی عایشه[۳]در اواخر سال‌های اقامت آن حضرت در مکه واقع شده بود.

معاویة بن ابی سفیان از صحابه، و حسن بصری از تابعین نیز می‌گفتند که معراج، رؤیای صادق بوده است؛ و این آیه را که در جزو همان سورۀ اسراء است وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیا الَّتِی أَرَیناک اِلاّٰ فِتْنَةً لِلنّٰاسِ، للناس، آیه ۶۰» مربوط و متعلق به همان واقعه می‌شمردند[۴]اتفاقاً اسلام معاویه و پدرش ابوسفیان بنا بر مشهور در فتح مکه یعنی سال هشتم هجری هشت نه سال پس از قضیۀ معراج بوده است[۵].

[۱] سیرۀ ابن هشام ج ۲ ص ۴۰٫

[۲] ازجمله ابن قیم در زاد المعاد ج ۱ ص ۲۶٫

[۳] در سیرۀ ابن هشام تزویج را در هفت سالگی به مکه و زفاف رسمی را در مدینه در نه سالگی گفته است (ج ۴ ص ۲۹۴) و ابن قیم ازدواج را در شوال و در شش سالگی و همخوابگی رسمی را در نه سالگی به سال اول هجرت نوشته است (ج ۱ ص ۲۶).

[۴] سیرۀ ابن هشام (ج ۲ ص ۴۱)-و زاد المعاد ابن قیم: ج ۲٫

[۵] رجوع شود به تاریخ ابن اثیر و الاصابۀ ابن حجر و همان دو مأخذ حاشیۀ قبل.