مثنوی مولانا – دفتر دوّم – بخش ۲۳ – قَسَمِ غُلام در صِدْقِ وَفایِ یارِ خود، از طَهارَتِ ظَنِّ خود
| ۹۰۷ | گفت نه، وَاللّهِ باللّهِ الْعَظیم | مالِکِ الْمُلْک و به رَحْمان و رَحیم | |
| ۹۰۸ | آن خدایی که فرستاد اَنْبیا | نه به حاجَت، بَلْ به فَضْل و کِبْریا | |
| ۹۰۹ | آن خداوندی که از خاکِ ذَلیل | آفرید او شَهْسَوارانِ جَلیل | |
| ۹۱۰ | پاکَشان کرد از مِزاجِ خاکیان | بُگْذرانید از تَکِ اَفْلاکیان | |
| ۹۱۱ | بَرگرفت از نار و نورِ صاف ساخت | وان گَهْ او بر جُملهٔ اَنْوار تاخت | |
| ۹۱۲ | آن سَنابَرقی که بر اَرْواح تافت | تا که آدم مَعرِفَت زان نورْ یافت | |
| ۹۱۳ | آن کَزْ آدم رُست و دَستِ شَیْث چید | پس خَلیفه‌ش کرد آدم کآن بِدید | |
| ۹۱۴ | نوح ازان گوهر که بَرخوردار بود | در هوایِ بَحْرِ جانْ دُربار بود | |
| ۹۱۵ | جانِ ابراهیم ازان اَنْوارِ زَفت | بی‌حَذَر در شُعله‌هایِ نار رَفت | |
| ۹۱۶ | چون که اسماعیلْ در جویَش فُتاد | پیشِ دَشْنه‌یْ آبْدارَش سَر نَهاد | |
| ۹۱۷ | جانِ داوود از شُعاعَش گرم شُد | آهن اَنْدر دَست‌بافَش نَرم شُد | |
| ۹۱۸ | چون سُلَیمان بُد وِصالَش را رَضیع | دیو گَشتَش بَنده فَرمان و مُطیع | |
| ۹۱۹ | در قَضا یَعقوبْ چون بِنْهاد سَر | چَشمْ روشن کرد از بویِ پسر | |
| ۹۲۰ | یوسُفِ مَه‌رو چو دید آن آفتاب | شُد چُنان بیدار در تَعبیرِ خواب | |
| ۹۲۱ | چون عَصا از دستِ موسی آبْ خَورْد | مُلْکَتِ فرعون را یک لُقمه کرد | |
| ۹۲۲ | نَردبانَش عیسیِ مَریَم چو یافت | بَر فَرازِ گُنبَدِ چارُم شِتافت | |
| ۹۲۳ | چون مُحَمَّد یافت آن مُلْک و نَعیم | قُرصِ مَهْ را کرد او در دَمْ دو نیم | |
| ۹۲۴ | چون ابوبکر آیَتِ توفیق شُد | با چُنان شَهْ صاحِب و صِدّیق شُد | |
| ۹۲۵ | چون عُمَر شَیْدایِ آن معشوق شُد | حَقّ و باطِل را چو دلْ فاروق شُد | |
| ۹۲۶ | چون که عُثمان آن عِیان راعَینْ گشت | نورِ فایِض بود و ذی النّورَیْن گشت | |
| ۹۲۷ | چون زِرویَش مُرتَضی شُد دُرفَشان | گشت او شیرِ خدا در مَرْجِ جان | |
| ۹۲۸ | چون جُنَیْد از جُنْدِ او دید آن مَدَد | خود مَقاماتش فُزون شُد از عَدَد | |
| ۹۲۹ | بایَزید اَنْدر مَزیدَش راه دید | نامِ قُطْبُ الْعارِفین از حَق شَنید | |
| ۹۳۰ | چون که کَرْخی کَرْخِ او را شُد حَرَس | شُد خلیفه‌یْ عشق و رَبّانی نَفْس | |
| ۹۳۱ | پورِ اَدْهم مَرکَب آن سو رانْد شاد | گشت او سُلطانِ سُلطانانِ داد | |
| ۹۳۲ | وان شَقیق از شَقِّ آن راهِ شِگَرف | گشت او خورشیدْ رای و تیزْ طَرف | |
| ۹۳۳ | صد هزارانْ پادشاهانِ نَهان | سَر فَرازانَند زان سویِ جهان | |
| ۹۳۴ | نامَشان از رَشکِ حَقْ پنهان بِمانْد | هر گدایی نامَشان را بَر نَخوانْد | |
| ۹۳۵ | حَقِّ آن نور و حَقِ نورانیان | کَنْدَر آن بَحْرَند هَمچون ماهیان | |
| ۹۳۶ | بَحْرِ جان و جانِ بَحْر اَرْ گویَمَش | نیست لایِق، نامِ نو می‌جویَمَش | |
| ۹۳۷ | حَقِّ آن آنی که این و آن از اوست | مَغزها نِسْبَت بِدو باشند پوست | |
| ۹۳۸ | که صِفاتِ خواجه‌تاش و یارِ من | هست صد چندان که این گُفتارِ من | |
| ۹۳۹ | آنچه می‌دانم زِوَصْفِ آن نَدیم | باوَرَت نایَد چه گویم؟ ای کَریم | |
| ۹۴۰ | شاه گفت اکنون از آنِ خود بِگو | چند گویی آنِ این و آنِ او | |
| ۹۴۱ | تو چه داریّ و چه حاصل کرده‌یی؟ | از تَکِ دریا چه دُرّ آورده‌یی؟ | |
| ۹۴۲ | روزِ مرگ این حِسِّ تو باطِل شود | نورِ جانْ داری که یارِ دل شود؟ | |
| ۹۴۳ | در لَحَد کین چَشم را خاک آکَنَد | هَست آنچه گور را روشن کُند؟ | |
| ۹۴۴ | آن زمان که دست و پایَت بَردَرَد | پَرّ و بالَت هست تا جانْ بَر پَرَد؟ | |
| ۹۴۵ | آن زمان کین جانِ حیوانی نَمانْد | جانِ باقی بایَدَت بر جا نِشانْد | |
| ۹۴۶ | شرطِ مَنْ جا بِالْحَسَن نه کردن است | این حَسَن را سویِ حَضرتْ بُردن است | |
| ۹۴۷ | جوهری داری زِ انسان یا خَری؟ | این عَرَض‌ها که فَنا شُد، چون بَری؟ | |
| ۹۴۸ | این عَرَض‌هایِ نماز و روزه را | چون که لایَبْقی زَمانَیْنِ انْتَفی | |
| ۹۴۹ | نَقْل نَتْوان کرد مَر اعْراض را | لیکْ از جوهر بَرَند اَمْراض را | |
| ۹۵۰ | تا مُبَدِّل گشت جوهر زین عَرَض | چون زِ پَرهیزی که زایِل شُد مَرَض | |
| ۹۵۱ | گشت پَرهیزِ عَرَضْ جوهر به جَهْد | شُد دَهانِ تَلْخ از پَرهیزْ شَهْد | |
| ۹۵۲ | از زِراعَت خاک‌ها شُد سُنْبُله | دارویِ مو کرد مو را سِلْسِله | |
| ۹۵۳ | آن نِکاحِ زنْ عَرَضْ بُد، شُد فَنا | جوهرِ فَرزند حاصل شُد زِ ما | |
| ۹۵۴ | جُفت کردن اسب و اُشتُر را عَرَض | جوهرِ کُرِّه به زاییدن غَرَض | |
| ۹۵۵ | هست آن بُستانْ نِشاندن هم عَرَض | کِشْت جوهرْ گشت، بِسْتان نَکْ غَرَض | |
| ۹۵۶ | هم عَرَض دان کیمیا بُردن به کار | جوهری زان کیمیا گَر شُد بیار | |
| ۹۵۷ | صَیْقلی کردن عَرَض باشد شَها | زین عَرَضْ جوهر هَمی زایَد صَفا | |
| ۹۵۸ | پس مَگو که من عَمَل‌ها کرده‌ام | دَخْلِ آن اَعْراض را بِنْما، مَرَم | |
| ۹۵۹ | این صِفَت کردن عَرَض باشد، خَمُش | سایهٔ بُز را پِیِ قُربانْ مَکُش | |
| ۹۶۰ | گفت شاها بی‌قُنوطِ عقل نیست | گَر تو فرمایی عَرَض را نَقْل نیست | |
| ۹۶۱ | پادشاها جُز که یأس بَنده نیست | گَر عَرَض کان رفت، باز آینده نیست | |
| ۹۶۲ | گَر نبودی مَر عَرَض را نَقْل و حَشْر | فِعْل بودی باطِل و اَقْوالْ فَشْر | |
| ۹۶۳ | این عَرضَ‌ها نَقْل شُد لَوْنی دِگَر | حَشْرِ هر فانی بُوَد کَوْنی دگر | |
| ۹۶۴ | نَقْلِ هر چیزی بُوَد هم لایِقَش | لایِقِ گَلِّه بُوَد هم سایِقَش | |
| ۹۶۵ | وَقتِ مَحْشَر هر عَرَض را صورتی‌ست | صورتِ هر یک عَرَض را نوبَتی‌ست | |
| ۹۶۶ | بِنْگَر اَنْدر خود، نه تو بودی عَرَض؟ | جُنبِشِ جُفتیّ و جُفتی با غَرَض؟ | |
| ۹۶۷ | بِنْگَر اَنْدر خانه و کاشانه‌ها | در مُهَندس بود چون افسانه‌ها | |
| ۹۶۸ | آن فُلان خانه که ما دیدیم خَوش | بود موزونْ صُفّه و سَقْف و دَرَش | |
| ۹۶۹ | از مُهَندس آن عَرَض وَانْدیشه‌ها | آلَت آوَرْد و سُتون از بیشه‌ها | |
| ۹۷۰ | چیست اَصْل و مایهٔ هر پیشه‌‌یی | جُز خیال و جُز عَرَض وَانْدیشه‌‌یی؟ | |
| ۹۷۱ | جُمله اَجْزایِ جهان را بی‌غَرَض | دَرنِگَر،حاصِل نشُد جُز از عَرَض | |
| ۹۷۲ | اَوَّلِ فکر آخِر آمد در عَمَل | بِنْیَتِ عالَم چُنان دان در اَزَل | |
| ۹۷۳ | میوه‌ها در فکرِ دل اوَّل بُوَد | در عَمَلْ ظاهِر به آخِر می‌شود | |
| ۹۷۴ | چون عَمَل کردی، شَجَر بِنْشانْدی | اَنْدر آخِر حَرفِ اوَّل خوانْدی | |
| ۹۷۵ | گَرچه شاخ و بَرگ و بیخَش اَوَّل است | آن همه از بَهرِ میوه مُرْسَل است | |
| ۹۷۶ | پَس سِری که مَغزِ آن اَفْلاک بود | اَنْدر آخِر خواجهٔ لَوْلاک بود | |
| ۹۷۷ | نَقْلِ اَعْراض است این بَحْث و مَقال | نَقْلِ اَعْراض است این شیر و شَغال | |
| ۹۷۸ | جُمله عالَم خود عَرَض بودند تا | اَنْدَرین معنی بِیامَد هَلْ اَتی | |
| ۹۷۹ | این عَرَض‌ها از چه زایَد؟ از صُوَر | وین صُوَر هم از چه زایَد؟ از فِکَر | |
| ۹۸۰ | این جهانْ یک فِکْرَت است از عقلِ کُل | عقلْ چون شاه است و صورت‌ها رُسُل | |
| ۹۸۱ | عالَمِ اوَّلْ جهانِ اِمْتِحان | عالَمِ ثانی، جَزایِ این و آن | |
| ۹۸۲ | چاکَرَت شاها جِنایَت می‌کُند | آن عَرَضْ زنجیر و زندان می‌شود | |
| ۹۸۳ | بَنده‌اَت چون خِدمَتِ شایسته کرد | آن عَرَضْ نی خِلْعَتی شُد در نَبَرد؟ | |
| ۹۸۴ | این عَرَض با جوهر آن بَیْضه‌ست و طَیْر | این از آن و آن ازین زایَد به سَیْر | |
| ۹۸۵ | گفت شاهَنْشه چُنین گیر، اَلْمُراد | این عَرَض‌هایِ تو یک جوهر نَزاد؟ | |
| ۹۸۶ | گفت مَخْفی داشته‌ست آن را خِرَد | تا بُوَد غَیب این جهانِ نیک و بَد | |
| ۹۸۷ | زان که گَر پیدا شُدی اَشْکالِ فِکْر | کافِر و مؤمن نگفتی جُز که ذِکرْ | |
| ۹۸۸ | پس عِیان بودی نه غَیْب ای شاهْ این | نَقْشِ دین و کُفر بودی بر جَبین | |
| ۹۸۹ | کِی دَرین عالَم بُت و بُتگَر بُدی؟ | چون کسی را زَهرۀ تَسْخَر بُدی؟ | |
| ۹۹۰ | پَس قیامت بودی این دنیایِ ما | در قیامَت کی کُند جُرم و خَطا؟ | |
| ۹۹۱ | گفت شَهْ پوشید حَقْ پاداشِ بَد | لیکْ از عامه، نه از خاصانِ خَود | |
| ۹۹۲ | گَر به دامی اَفْکَنم من یک امیر | از امیرانْ خُفْیه دارم، نَزْ وزیر | |
| ۹۹۳ | حَق به من بِنْمود پس پاداشِ کار | وَزْ صُوَرهایِ عَمَل‌ها صد هزار | |
| ۹۹۴ | تو نِشانی دِهْ که من دانَم تمام | ماه را بر من نمی‌پوشَد غَمام | |
| ۹۹۵ | گفت پس از گفتِ منْ مَقْصود چیست؟ | چون تو می‌دانی که آنچ بود چیست | |
| ۹۹۶ | گفت شَهْ حِکْمَت در اِظْهارِ جهان | آن که دانسته بُرون آید عِیان | |
| ۹۹۷ | آنچه می‌دانِسْت تا پیدا نکرد | بر جهان نَنْهاد رَنجِ طَلْق و دَرد | |
| ۹۹۸ | یک زمان بی‌کار نَتْوانی نِشَست | تا بَدی یا نیکی‌یی از تو نَجَست | |
| ۹۹۹ | این تقاضاهایِ کار از بَهرِ آن | شُد مُوَکَّل، تا شود سِرَّت عِیان | |
| ۱۰۰۰ | پس کَلابه‌یْ تَن کجا ساکن شود | چون سَرِ رِشته‌یْ ضَمیرش می‌کَشَد؟ | |
| ۱۰۰۱ | تاسهٔ تو شُد نِشانِ آن کَشِش | بر تو بی‌کاری بُوَد چون جانْ‌کَنِش | |
| ۱۰۰۲ | این جهان و آن جهانْ زایَد اَبَد | هر سَبَب مادر، اَثَر از وِیْ وَلَد | |
| ۱۰۰۳ | چون اَثَر زایید، آن هم شُد سَبَب | تا بِزایَد او اثرهایِ عَجَب | |
| ۱۰۰۴ | این سَبَب‌ها نَسْل بر نَسْل است، لیکْ | دیده‌‌یی باید مُنَوَّر نیکْ نیک | |
| ۱۰۰۵ | شاه با او در سُخَن این‌جا رَسید | یا بِدید از وِیْ نشانی یا نَدید | |
| ۱۰۰۶ | گَر بِدید آن شاهِ جویا دور نیست | لیکْ ما را ذِکْرِ آن دَستور نیست | |
| ۱۰۰۷ | چون زِ گَرمابه بِیامَد آن غُلام | سویِ خویشَش خوانْد آن شاه و هُمام | |
| ۱۰۰۸ | گفت صِحًّا لَکْ نَعیمٌ دایِمُ | بَس لَطیفیّ و ظَریف و خوب‌رو | |
| ۱۰۰۹ | ای دَریغا گَر نبودی در تو آن | که هَمی گوید برایِ تو فُلان | |
| ۱۰۱۰ | شاد گشتی هر کِه رویَت دیدی‌یی | دیدنَت مُلْکِ جهانْ اَرْزیدی‌یی | |
| ۱۰۱۱ | گفت رَمْزی زان بگو ای پادشاه | کَزْ برایِ من بِگفت آن دینْ‌تَباه | |
| ۱۰۱۲ | گفت اوَّل وَصْفِ دوروییت کرد | کآشْکارا تو دَوایی، خُفْیه دَرد | |
| ۱۰۱۳ | خُبْثِ یارش را چو از شَهْ گوش کرد | در زمان دریایِ خَشمَش جوش کرد | |
| ۱۰۱۴ | کَفْ بَرآوَرْد آن غُلام و سُرخ گشت | تا که موجِ هَجْوِ او از حَد گذشت | |
| ۱۰۱۵ | کو زِ اَوَّل دَمْ که با من یار بود | هَمچو سگْ در قَحْطْ بَس گُه‌خوار بود | |
| ۱۰۱۶ | چون دَمادَم کرد هَجْوَش چون جَرَس | دست بر لب زد شَهَنْشاهَش که بَس | |
| ۱۰۱۷ | گفت دانستم ترا از وِی، بِدان | از تو جانْ گَنْده‌ست و از یارَتْ دَهان | |
| ۱۰۱۸ | پَس نِشین ای گَنده‌جانْ از دور تو | تا امیرْ او باشد و مأمورْ تو | |
| ۱۰۱۹ | در حَدیث آمد که تَسْبیح از ریا | هَمچو سَبزه‌یْ گولْخَن دان ای کیا | |
| ۱۰۲۰ | پس بِدان که صورتِ خوب و نِکو | با خِصالِ بَد نَیَرزَد یک تَسو | |
| ۱۰۲۱ | وَرْ بُوَد صورت حَقیر و ناپَذیر | چون بُوَد خُلْقَش نِکو، در پاش میر | |
| ۱۰۲۲ | صورتِ ظاهِر فَنا گردد، بِدان | عالَمِ معنی بِمانَد جاوْدان | |
| ۱۰۲۳ | چند بازی عشق با نَقْشِ سَبو؟ | بُگْذر از نَقْشِ سَبو، رو آبْ جو | |
| ۱۰۲۴ | صورَتَش دیدی، زِ مَعنی غافِلی | از صَدَف دُرّی گُزینْ گَر عاقِلی | |
| ۱۰۲۵ | این صَدَف‌هایِ قَوالِب در جهان | گَرچه جُمله زنده‌اند از بَحْرِ جان | |
| ۱۰۲۶ | لیکْ اَنْدر هر صَدَف نَبْوَد گُهَر | چَشم بُگْشا در دلِ هر یک نِگَر | |
| ۱۰۲۷ | کان چه دارد؟ وین چه دارد؟ می‌گُزین | زان که کَم‌یابَست آن دُرِّ ثَمین | |
| ۱۰۲۸ | گَر به صورت می‌رَوی کوهی به شَکل | در بزرگی هست صد چندان که لَعْل | |
| ۱۰۲۹ | هم به صورتْ دست و پا و پَشمِ تو | هست صد چندان که نَقْشِ چَشمِ تو | |
| ۱۰۳۰ | لیکْ پوشیده نباشد بر تو این | کَزْ همه اَعْضا دو چَشم آمد گُزین | |
| ۱۰۳۱ | از یک اندیشه که آید در دَرون | صد جهان گردد به یک دَمْ سَرنِگون | |
| ۱۰۳۲ | جسمِ سُلطان گَر به صورت یک بُوَد | صد هزاران لشکرش در پِی دَوَد | |
| ۱۰۳۳ | باز شَکل و صورتِ شاهِ صَفی | هست مَحْکومِ یکی فِکْرِ خَفی | |
| ۱۰۳۴ | خَلْقِ بی‌پایانْ زِ یک اندیشه بین | گشته چون سَیلی رَوانه بر زمین | |
| ۱۰۳۵ | هست آن اندیشه پیشِ خَلْقْ خُرد | لیکْ چون سَیلی جهان را خورْد و بُرد | |
| ۱۰۳۶ | پس چو می‌بینی که از اندیشه‌یی | قایم است اَنْدر جهانْ هر پیشه‌‌یی | |
| ۱۰۳۷ | خانه‌ها و قَصرها و شهرها | کوه‌ها و دشت‌ها و نَهْرها | |
| ۱۰۳۸ | هم زمین و بَحْر و هم مِهْر و فَلَک | زنده از وِیْ هَمچو کَزْ دریا سَمَک | |
| ۱۰۳۹ | پَس چرا از اَبْلَهی پیشِ تو کور | تَنْ سُلَیمان است وَانْدیشه چو مور؟ | |
| ۱۰۴۰ | می‌نِمایَد پیشِ چَشمَت کُهْ بزرگ | هست اندیشه چو موش و کوهْ گُرگ | |
| ۱۰۴۱ | عالَم اَنْدر چَشمِ تو هَوْل و عَظیم | زَابْر و رَعْد و چَرخْ داری لَرز و بیم | |
| ۱۰۴۲ | وَزْ جهانِ فِکْرَتی ای کَم زِ خَر | ایمِن و غافل چو سنگِ بی‌خَبَر | |
| ۱۰۴۳ | زان که نَقْشی، وَزْ خِرَد بی‌بَهره‌‌یی | آدمی خو نیستی، خَرکُرّه‌‌یی | |
| ۱۰۴۴ | سایه را تو شخصْ می‌بینی زِ جَهْل | شَخص ازان شُد پیشِ تو بازیّ و سَهْل | |
| ۱۰۴۵ | باش تا روزی که آن فِکْر و خیال | بَرگُشایَد بی‌حِجابی پَرّ و بال | |
| ۱۰۴۶ | کوه‌ها بینی شُده چون پَشمْ نَرم | نیست گشته این زمینِ سَرد و گرم | |
| ۱۰۴۷ | نه سَما بینی، نه اَخْتَر، نه وجود | جُز خدایِ واحدِ حَیِّ وَدود | |
| ۱۰۴۸ | یک فَسانه راست آمد یا دروغ | تا دَهَد مَر راستی‌ها را فُروغ |
دکلمه_مثنوی
تعقیب
[…] این مضمون را مولانا در مثنوی (دفتر دوم بخش ۲۳ بیت ۱۰۳۱ به بعد) به نظم آورده […]
دیدگاه خود را ثبت کنید
آیا می خواهید به بحث بپیوندید؟در صورت تمایل از راهنمایی رایگان ما استفاده کنید!!