فیه ما فیه مولانا – فصل ۳۲

فصل سی و دوم

صفتِ یقین، شیخ است کامل، ظنّ‌های نیکویِ راست، مریدان اویند عَلی التَّفاوت؛ ظن و اغلبِ ظن و اغلبِ اغلبِ ظن و عَلی هذا همچنین هر ظنّی که افزون‌تر است، آن ظنِ او به یقین نزدیک‌تر و از انکار دورتر؛ لَوْ وُزِنَ اِیْمَانُ اَبِیْ بَکْرٍ^[۱]، همۀ ظنونِ راست از یقین شیر می‌خورند و می‌افزایند و آن شیر خوردن و افزودن، نشانِ آن تحصیلِ زیادتیِ ظن است به علم و عمل، تا هر یکی یقین شوند و در یقین فانی شوند به کلّی زیرا چون یقین شوند، ظن نماند و این شیخ و مریدانِ ظاهر شده در عالمِ اجسام نقش‌های آن شیخِ یقین‌اند و مریدانش؛ دلیل بر آن‌که این نقش‌ها متبدِّل می‌شوند دَوْراً بَعْدَ دَوْرٍ وَ قَرْناً بَعْدَ قَرْنٍ و آن شیخِ یقین و فرزندانش که ظنونِ راستند قایمند در عالَم، عَلی مَرِّ الْادْوَارِ وَ الْقُرُوْنِ مِنْ غَیْر تَبَدُّلٍ باز ظنون‌ها غالِطِ^[۲] ضالِّ^[۳] منکر^[۴] راندگان شیخِ یقینند که هر روز از او دورتر شوند و هر روز پس‌ترند، زیرا هر روز می‌افزایند در تحصیلی که آن ظَنِ بَد را بیفزاید، فِی قُلُوْبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَهُمُ اللهُ مَرَضاً^[۵]، اکنون خواجگان خرما می‌خورند و اشتران خار خورند؛ قَالَ اللهُ تَعَالی أَفَلَا یَنْظُرُوْنَ إِلَی الْإِبِلِ^[۶] إِلَّامَنْ تَابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صَالِحاً^[۷]، فَأُولَئِکَ یُبَدَّلُ اللهُ سَیَّئّاتِهِمْ حَسَنَاتٍ^[۸]، هر تحصیلی که کرده است در افسادِ ظن، این ساعت قوَّت شود در اصلاحِ ظن، همچون که دزدی دانا توبه کرد و شحنه شد؛ آن همه طرّاری‌های دزدی که می‌ورزید این ساعت قوَّت شد در عدل و احسان و فضل دارد بر شحنگانِ دیگر که اوّل دزد نبوده‌اند زیرا که این شحنه که دزدی‌ها کرده است شیوۀ دزدان را می‌داند، احوالِ دزدان از او پوشیده نماند و این چنین کس اگر شیخ شود سخت کامل باشد و راهبرِ عالَم و مهدیِ زمان.

—–

[۱]  حواشی استاد فروزانفر: حدیثی است که غزّالی در احیاء علوم‌الدّین،ج ۱،ص ۳۹،و ج ۳،ص ۱۱۷ و ۱۱۱، بدان استناد جسته و نصّ آن چنین است: لو وزن ایمان ابی بکر بایمان العالمین لرجح – رجوع کنید به اتحاف السادة المتقین،ج  ۱،ص ۳۲۳ که طرق و وجوه مختلف روایت حدیث مذکور را به دست می‌دهد.

[۲]  خطا کار.

[۳]  گمراه.

[۴]  انکار کننده.

[۵]  بخشی از آیۀ ۱۰ سورۀ بقره: در دل‌هایشان بیماری است، پس خدا ایشان را بیماری افزود.

[۶]  بخشی از آیه ۱۷ سورۀ غاشیه: چرا شتر را نمی‌نگرند؟

[۷]  بخشی از آیۀ ۶۰ سورۀ مریم: مگر کسانی که توبه کردند و ایمان آوردند و کار شایسته انجام دادند.

[۸]  بخشی از آیۀ ۷۰ سورۀ فرقان: پس آنانند که خدا بدی‌هاشان را به حسنات تبدیل می‌کند.