فیه ما فیه مولانا – فصل ۶۴

فصل شصت و چهارم

هر علمی که آن به تحصیل و کسب در دنیا حاصل شود، آن علمِ ابدان است و آن علم که بعد از مرگ حاصل شود، آن علمِ ادیان است؛ دانستنِ علمِ اَنَاالحقّ علمِ اَبدان است، اَنَاالحقّ شدن علمِ ادیان است؛ نورِ چراغ را و آتش را دیدن، علمِ اَبدان است، سوختن در آتش یا در نورِ چراغ، علمِ ادیان است؛ هرچه آن دید است علمِ اَدیان است، هرچه دانش است علمِ اَبدان است.

می‌گویی محقَّق دید است و دیدن است، باقیِ علم‌ها علمِ خیال است؛ مثلاً مهندس فکر کرد و عمارتِ مدرسه‌ای را خیال کرد، هرچند که آن فکر راست و صواب است اما خیال است، حقیقت وقتی گردد که مدرسه را برآرد و بسازد.

اکنون از خیال تا خیال فرق‌هاست، خیالِ ابوبکر[۱] و عُمر[۲] و عثمان[۳] و علی[۴] بالای خیالِ صحابه باشد و میانِ خیال و خیال فرق بسیار، مهندسِ دانا خیالِ بنیادِ خانه کرد و غیر مهندس هم خیال کرد؛ فرقی عظیم باشد زیرا خیالِ مهندس به حقیقت نزدیک‌تر است، همچنین که این‌طرف از خیال تا خیال راه بسیار است و فرق بسیار؛ آن‌طرف در عالمِ حقایق و دید، از دید تا دید فرق‌هاست، ما لا نِهایَة[۵].

پس آنچه می‌گویند هفتصد پرده است از ظلمت و هفتصد از نور[۶]، هرچه عالمِ خیال است پردۀ ظلمت است و هرچه عالمِ حقایق است پرده‌های نور است، اما میانِ پرده‌های ظلمت که خیال است هیچ نتوان فرق کردن و در نظر آوردن از غایتِ لطف، با وجودِ چنین فرقِ شگرف و ژرف در حقایق نیز نتوان آن فرق را فهم کردن.

——

[۱]  عبدالله بن ابی قحافه عثمان بن کعب تیمی قریشی ملقب به ابوبکر صدیق، یکی از نزدیکترین صحابه به پیامبر اکرم (ص) و پس از وفات پیامبر به عنوان خلیفه انتخاب و حدود ۲۷ ماه خلیفه مسلمانان بود.

[۲]  ابو حفض عمر بن الخطاب بن نفیل ملقب به فاروق (۵۸۶ میلادی در مکه، ۲۳ ه ق در مدینه) از صحابه پیامبر اکرم (ص) و فرمانده نظامی سپاه صدر اسلام و خلیفه دوم از خلفای راشدین.

[۳]  عثمان بن عفان سومین خلیفه راشدین بعد از وفات پیامبر اکرم (ص) (۵۷۶ میلادی – ۳۵ ه.ق).

[۴]  علی بن ابی طالب خلیفۀ چهارم از خلفای راشدین ملقب به امیرالمؤمنین، مرتضی، اسدالله، حیدر کرار، سیدالمسلمین و… امام اول شیعیان، پسر عمو و داماد پیامبر اکرم (ص) ( ۶۰۰ میلادی – شهادت ۲۱ رمضان ۴۰ قمری).

[۵]  تا بی نهایت.

[۶]  حواشی استاد فروزانفر: اشاره است به حدیث معروف میان صوفیه: ان لله سبعین الف حجاباً من نور و ظلمة لو کشفها لا حترقت سبحات وجهه که به وجوه مختلفه و از آن جملة سبعمائة حجاب نیز نقل شده است.

دکلمه فیه ما فیه مولانا