فیه ما فیه مولانا – فصل ۶۵

فصل شصت و پنجم

اهلِ دوزخ در دوزخ خوش‌تر باشند که اندر دنیا، زیرا در دوزخ از حق باخبر باشند و در دنیا بی‌خبرند از حق و چیزی از خبرِ حق شیرین‌تر نباشد؛ پس آنچه دنیا را آرزو می‌برند برای آن است که عملی کنند تا از مظهرِ لطف باخبر شوند، نه آن‌که دنیا خوش‌تر است از دوزخ و منافق را در درکِ اسفل[۱] برای آن کنند که ایمان بَرِ او آمد، کفرِ او قوی بود عمل نکرد، او را عذاب سخت‌تر باشد تا از حق خبر یابد؛ کافر را ایمان بَرِ او نیامد، کفرِ او ضعیف است به کمتر عذابی باخبر شود، همچنان‌که مَیزَری[۲] که بر او گرد باشد و قالیی که بر او گرد باشد، مَیزَر را یک کس اندکی بیفشاند[۳] پاک شود، اما قالی را چهار کس باید که سخت بیفشاند تا گرد از او برود و آنچه دوزخیان می‌گویند آَفِیضُوا عَلَیْنَا [مِنَ الْمَاءِ اَوْ][۴] مِمَّا رَزَقَکُمُ اللهُ[۵]، حاشا که طعام‌ها و شراب‌ها خواهند، یعنی از آن چیز که شما یافتید و بر شما می‌تابد بر ما نیز فیض کنید.

قرآن همچو عروسی است، تا آن‌که چادر او کشی، او روی به تو بنماید[۶]، آن‌که آن را بحث می‌کنی و تو را خوشی و کشفی نمی‌شود آن است که چادرش کشیدی تو را رد کرد و با تو مکر کرد و خود را به تو زشت نمود، یعنی من آن شاهد نیستم، او قادر است به هر صورت که خواهد بنماید، اما اگر چادر نکشی و رضای او طلبی، بروی کشتِ او را آب دهی، از دور خدمت‌های او کنی، در آنچه رضای اوست کوشی، بی‌آنکه چادر او کشی به تو روی بنماید، اهلِ حق را طلبی که، فَادْخُلِی فِی عِبَادِی، وَ ادْخُلِی جَنَّتِی[۷]، حق تعالی به هر کس سخن نگوید، همچنان‌که پادشاهانِ دنیا به هر جُولاهه‌ای[۸] سخن نگویند، وزیری و نایبی نصب کرده‌اند که ره به پادشاه از او برند، حق تعالی هم بنده‌ای را گزید تا هر که حق را طلب کند در او باشد و همۀ انبیا برای این آمده‌اند که ره جز ایشان نیستند.

——

[۱]  طبقه زیرین دوزخ، اشاره است به آیۀ ۱۴۵ سورۀ نساء: اِنَّ الْمُنَافِقِینَ فِی الدَّرْکِ الْاَسْفَلِ مِنَ النَّارِ تَجِدَ لَهُمْ نًصِیراً. آری، منافقان در فروترین درجات دوزخند، و هرگز برای آنان یاوری نخواهی یافت. شمس تبریزی در مقالات (ص ۵۴۸ تصحیح آقایان اشرفی و جمالپور) به این آیه اشاره دارند و می‌فرمایند: آخر منافق بتر است از کافر.

[۲]  عمامه و دستار و مندیل که بر سر بندند.

[۳]  افشاندن، تکاندن.

[۴]  جمله داخل [ ] در نسخه نیامده است.

[۵]  بخشی از آیۀ ۵۰ سورۀ اعراف: از آب یا از آنچه خدا روزیتان کرده بر ما فرو ریزید.

[۶]  در تصحیح استاد فروزانفر این جمله به این شکل آمده: با آن‌که چادر را کشی او روی به تو ننماید.

[۷]  آیۀ ۲۹ و ۳۰ سورۀ فجر: پس به جمع بندگانم درآی و در بهشت من داخل شو.

[۸]  بافنده، نسّاج.

دکلمه فیه ما فیه مولانا