مکتوبات مولانا – مکتوب ۱۰۷ – به تاج‌الدّین معتز در سفارش جلال‌الدّین، ظاهراً برای وام

اَللهُ یجمَعُ بینَنا و یرفَعُ البُعدَ عن بینِنا[۱]. قال النّبیّ صلی الله علیه وسّلم: اِنّ للهِ عِباداً اَمْجاداً مِحَلُّهُمْ فی الاَرضِ کَمَحَلِّ الْمَطَرِ اِنْ وَقَعَ عَلَی الْبَّرِّ اَخْرَجَ الْبَّرِّ وَاِنْ وَقَعَ عَلَی الْبَحرِ اَخْرَجَ الدُّرّ^[۲]. الخلقُ عَیالُ اللهِ فافضلهم عند الله اَنفَعُهُم لعیاله^[۳]. بحمدالله امروز در این دور، مشارٌالیه در نفعِ عباد و اکرامِ فضلا و تربیتِ فقرا و انشای خیرات تقبّل الله ملک الامرا، دستور اعظم، نظام الملک، فخر خراسان و عراق، لطیف الفعال و الاخلاق، امیر دیندار، ولی الایادی و الانعام، الذابُّ عن حریم الدّین و بیضة الاسلام، تاج الحقّ والدّین ادام الله علوّه و اکرمه و احسنَ عاقبته و تقبّل حسناته و تجاوز عن سیّئاته و أمنه من الفزع الاکبر، آمین یا ربَّ العالمین است.
سلام و دعا که واجب است می‌رسانم و آرزومندی به ملاقاتِ حقایقْ غالب و باعث است. مُیَسّر کلّ عسیر و مسهّل کلّ صعب و مُعطِی النِّعم قبلَ استحقاقها[۴]، قدیم الاحسان جلّ جلالهُ اسبابِ ملاقات به خوب‌ترین وجهی میسّر و مهیّا گرداناد، انّه علی ذلک قدیر.
معلوم رأی عالی باشد که اگر درخورِ اشتیاق و ارتباط نامه نبشته آید، هر روز علی‌التّجدید نامۀ نو تجدید نبشتمی. الّا اجتماعِ حقایق و تلاقی قلوب است و نخواهم که آن عزیز را به صورتِ نامه خواندن تصدیع دهم، لیک چون عزیزان استدعا می‌کنند، بدان حضرت تذکره‌ای و در آن هم معذورند که: المشربُ العذبُ کثیر الزَّحام^[۵].
فرزندِ عزیزِ مخلص، سیّد المدرّسین، تاج الخطبا، عالمِ فاضل متفنّن، جلال الملّة والدّین، الامام ابن الامام ابن الامام، رضی الله عنه و عن اسلافه الکرام پوسته شاکر و ذاکرِ احسان و تربیت و نوازش آن بزرگوار است و به شکرِ شما رطب اللّسان است. اعلام می‌رود اکنون خویشِ این داعی است و عزیزِ عزیزِ عزیز. هر مزیدِ احسان و عنایت و نظرِ پادشاهانه که دربارۀ او فرماید، این داعی منّت‌دار است و به حقیقتْ آن احسان بدین داعی رسیده است. و صدرِ کبیر، مرحوم ملک الافاضل، رکن الدّین تغمَّدَه اللهُ برحمته[۶] بر این داعی حقوق داشت به انواع، تقبّل الله منه و منکم و من کلّ محسن والله لاینسی من احسن عملاً، وَ مَا کَانَ رَبُّکَ نَسِیّاً^[۷]. وَیُؤْتِ کُلّ ذِی فَضْلٍ فَضْلَه^[۸]. اَلدُّنْیَا مَزْرَعَةُ الآخِرَةِ^[۹]. طوبی لمن اغتنم و زرع و اقرِضُ اللهَ[۱۰]، قَرضاً حَسَناً فَیُضَاعِفَهُ لَهُ^[۱۱]. خود بیداردلی و انتهاضِ همّتِ عالی و شعفِ شما به خیرات از این تحریضات مستغنی است.
و لکن رأیتُ السّیفَ من بعدِ شحذِه
الی الهزِّ محتاجاً و ان کان ماضیاً ^[۱۲]
جاوید محسن باد و توفیق بر توفیق و تسدید بر تسدید و قبول بر قبول، آمین یا ربَّ العالمین.

——————————

[۱] خداوند ما را متحد و دوری را از میان ما ببرد.

[۲] حدیث از پیامبر اکرم: حضرت حق تعالی را بندگانی بلندمرتبه در زمین است که موقعیّت اینان در جامعه همانند موقعیّت باران است، بارانی که اگر در بیابان ببارد گندم برویاند و چون در دریا بریزد دُر و گوهر خارج شود.

[۳] با اختلاف، حدیث از پیامبر اکرم (ص): ما همه خانوار خداوند هستیم و کسی که برای مردم سودمندتر باشد نزد خدا عزیزتر است.

[۴] قبل از شایستگی نعمت می‌بخشد.

[۵] از امثال عربی: نوشیدنی گوارا مشتری بسیار دارد. در امثال و حکم مرحوم دهخدا آمده: نظیر: هرکه شیرینی فروشد مشتری بر وی بجوشد.

[۶] خداوند او را رحمت کند.

[۷] بخشی از آیۀ ۶۴ سورۀ مریم: و پروردگارت فراموشکار نیست‌.

[۸] بخشی از آیۀ ۳ سورۀ هود: و به هرکسی که سزاوار بخشش است، حقش را ببخشد.

[۹] حدیث نبوی: دنیا مزرعه آخرت است.

[۱۰] خوشا به حال کسانی که غنیمت دانند و بکارند و در راه خدا قرض دهند.

[۱۱] بخشی از آیۀ ۱۱ سورۀ حدید: قرض‌الحسنه دهد، تا برایش دوچندان سازد.

[۱۲] ترجمه استاد سبحانی: من شمشیر را پس از تیز شدنِ آن دیدم که اگر برنده هم باشد به حرکت نیاز دارد.