مولانا جلال الدین – بدیع الزمان فروزانفر – فصل دوم – مدرسۀ حلاويه

به روایت آفلاکی مولانا با چند یاری از مریدان پدر که ملازم خدمتش بودند در مدرسۀ
حلاویه نزول فرمود، و این مدرسۀ حلاویه[۱] در آغاز یکی از کنایس بزرگ رومیان بود که
آن را به مناسبت قدمت و روایات مذهبی (در آمدن مسیح و حواریون و اقامت آنان در
محل آن کنیسه) بی اندازه حرمت می نهادند و چون در سنۀ ۵۱۸ صلیبیان به حلب حمله ور
شدند و امیر حلب[۲] ایلغازی بن ارتق صاحب ماردین عار فرار برخویش آسان نمود.
قاضی ابوالحسن محمّد بن يحيى بن خشاب چهار کنیسۀ بزرگ را در حلب به صورت
مسجد درآورد و یکی همین کنیسه بود که آن را مسجد سراجين خواندند. بعد از آن
نورالدّين محمود بن زنگی معروف به ملک عادل (۵۴۱-۵۶۹) چند حجره و ایوانی بر

آن مسجد بیفزود و به صورت مدرسه درآورد (سنة ۵۴۴) و بر اصحاب و پیروان
ابوحنیفه وقف نمود.
در سنۀ ۶۴۳ عمر بن احمد معروف به ابن العديم به امر الملك النّاصر يوسف بن محمّد
(۶۳۴-۶۵۹) عمارت این مدرسه را تجدید نمود و بار دیگر در سنۀ ۱۰۷۱ به فرمان
سلطان محمّد خان از سلاطين آل عثمان آن را مرّمت کرده اند و تا سنۀ ۱۳۴۱ هجری قمری
این بنا موجود و پای بر جای بوده است.
این مدرسه اوقاف بسیار داشته و طلاب آن از هرجهت مرفه و فارغ بال می زیسته اند و
واقف شرط کرده بود که هر ماه رمضان ۳۰۰۰ درهم به مدرسه بدهند تا فقها را مهمان نماید
و در نیمۀ شعبان و مواليد ائمه دین حلوا قسمت کند و ظاهراً به همین سبب این مدرسه را
حلاویه خوانده اند و مدرسین این مدرسه نیز همواره از علمای بزرگ و نامور انتخاب
می شده اند و اولین مدّرس آن برهان الدّین ابوالحسن بلخی بوده که وی را از دمشق
خواسته اند و امام برهان الدّین احمد بن على اصولی سلفی را هم به نیابت وی مقرّر
داشته اند و این مدرسه یکی از مراکز عمده حنفيان بوده است.

————–

[۱]– کلیه مطالب راجع به مدرسه حلاویه منقول است از کتاب نهرالذهب فی تاریخ حلب تألیف کامل بن حسین بالی حلبی الشهیر بالغزی طبع حلب، جلد دوم (صفحه ۲۱۶ – ۲۳۴).

[۲]– این سخن در کتاب نهرالذهب نقل شده ولی به روایت ابوالفدا ایلغازی به سال ۵۱۶ وفات یافته و حکومت حلب در موقع حمله صلیبیان بدان شهر با فرزند او تمرتاش بود که به سبب تن آسایی و عیّاشی با اهل حلب در این جنگ همراهی ننمود، تاریخ ابوالفدا حوادث سنه ۶۱۸.