مولوی‌نامه – جلد اول – شخصیت اول یا نخستین مرحله از مراحل علمی و عرفانی مولوی

خاندان مولوی و مهد تربیت و نشو و نمای او چنان‌که اشاره کردیم خاندان علمی عرفانی بود، مولوی از آغاز کودکی در خدمت پدر و بعد از آن در محضر مشایخ و استادان دیگر، و مدتی نیز در دمشق که در آن روزگار مجمع اکابر علما و عرفا و زهاد و عباد بوده است به تحصیل علوم و معارف معمول زمان خود اشتغال داشت، چندان‌که در موقع وفات پدرش که حدود بیست و پنج سال از عمر او می‌گذشت از علوم متداول زمان خود شامل ادبیات و فقه و اصول فقه و حدیث و تفسیر قرآن و قصص و تواریخ اسلامی و اصول عقاید و کلام و فلسفه و بالجمله در اکثر فنون عقلی و نقلی سرمایۀ کافی اندوخته و مخصوصاً در فقاهت به مرتبۀ اجتهاد و اهلیت فتوی رسیده بود و بدین سبب است که نام و ترجمۀ حال او را در کتب طبقات حنفیه جزو فقها و مفتیان ضبط کرده‌اند.

این مرحله از عمر که از کودکی تا بیست و پنج سالگی است شخصیت اول مولوی بود که در آن شخصیت، فقیهی متشرع و حکیمی دانشمند و ملتزم به امور شرعی شمرده می‌شد و به قول خودش «سجاده‌نشین باوقاری بود.»