مولوی‌نامه – جلد اول – فصل چهارم: عقاید عرفانی و مسلک خاص مولوی – ۱۵ – انبیا و اولیای خدا همه در یک درجه و یک مقام نیستند

به طوری که در همین فصل و در فصول قبل اشاره کرده‌ایم عقیدۀ مولوی موافق ظاهر صریح قرآن مجید است که انبیا و اولیای خدا همه در یک درجه و یک پایه و منزلت نیستند «تِلْک الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ».

و همان‌طور که مقام نبوت و رسالت درجات و مراتب مختلف گوناگون دارد تا به بالاترین پایۀ خاتمیت می‌رسد؛ اولیای خدا نیز دارای مراتبی هستند تا به مرتبۀ «خاتم الاولیاء» منتهی می‌شود؛ و اختلاف مراتب نبوت و ولایت، و کسانی که به ایشان می‌پیوندند و فیض می‌گیرند مانند اختلاف مراتب نور است در قوت و ضعف.

پس امام حَی قائم، آن ولی است/ خواه از نَسل عُمَر، خواه از علی است

او چو نور است، و خرد جبریل او/ آن ولی کم از او، قِندیل او

وآن‌که زان قِندیل کم، مِشکات ماست/ نور را در مرتبت ترتیب‌هاست

زان‌که هفصد پرده دارد نور حق/ پرده‌های نور دان چندین طَبق

از پس هر پرده، قومی را مُقام/ صَف‌صَفند این پرده‌هاشان تا امام

اهل صف آخرین از ضعف خویش/ چشمشان طاقت ندارد نور بیش

وان صف پیش، از ضَعیفی بَصَر/ تاب نآرد روشنایی بیشتر

باز این دل‌های جُزوی چون تَن است/ با دل صاحب‌دلی کو مَعدن است

این عقیده که از مولوی شنیدید نیز از موارد اختلاف اوست با طایفه‌یی از وحدت موجودی‌ها که مابین انبیا فرق نمی‌گذارند جز این‌که هرکدام را مظهر اسمی و صفتی از اسماء و صفات الهی می‌شمارند؛ و هم‌چنین گروهی از اهل ظاهر که به استناد ظاهر آیۀ شریفۀ «لا نُفَرِّقُ بَینَ اَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ: بقره ج ۳ آیه ۲۸۵» و «لا نُفَرِّقُ بَینَ اَحَدٍ مِنْهُمْ: بقره ج ۱ آیه ۱۳۶» می‌گویند همۀ انبیا و رسل در یک درجه بودند؛ و حال آن‌که منظور اصلی در آیۀ شریفه نه این است که عموم رسل در یک رتبه و یک منزلت بوده‌اند؛ بلکه مقصود تصدیق و تکذیب ایشان است؛ یعنی مؤمن و مسلمان حقیقی هیچ‌یک از رسولان و پیغمبران الهی را تکذیب نمی‌کند بلکه همه را در محل خود حق می‌داند تصدیق می‌کند.

تتمۀ هر دو آیه را می‌خوانم «آمَنَ الرَّسُولُ بِما اُنْزِلَ إِلَیهِ مِنْ رَبِّهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ کلٌّ آمَنَ بِاللهِ وَ مَلائِکتِهِ وَ کتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَینَ اَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَ قالُوا سَمِعْنا وَ اَطَعْنا غُفْرانَک رَبَّنا وَ إِلَیک الْمَصِیرُ»؛ و «قُولُوا آمَنّا بِاللهِ وَ ما اُنْزِلَ إِلَینا وَ ما اُنْزِلَ إِلی إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما اُوتِی مُوسی وَ عِیسی وَ ما اُوتِی النَّبِیونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَینَ اَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ».

مخصوصاً تمام هر دو آیه را خواندم. تا معلوم شود که فرق ننهادن مابین انبیا و رسل در چه مقامی است و وجهه و سیاق کلام اینجا متوجه چه منظور و ناظر به کدام مقصود است.