مولوی‌نامه – جلد دوم – فصل چهارم: تفضیل ولایت بر نبوت

جمهور عرفا و صوفیه، و پاره‌ای از فقها و محدثان شیعی نیز معتقدند که ولایت ذاتاً و به خودی خود افضل از نبوت و رسالت است؛ بدین نظر که می‌گویند ولایت، روح و باطن نبوت است؛ چنان‌که نبوت باطن و مغز رسالت است؛ و پیدا است که در هر امری مغز و روح، بر پوست و قشر ظاهر، شرف و فضیلت دارد[۱]؛ و مابین صوفیه این نوع کلمات متداول است که گویند «الولایة افضل من النبوة»؛ و «الولی فوق النّبی و الرسول» و «الولایة اعلی من النبوة»[۲].

اشتباه نشود آنچه در تفضیل ولایت بر نبوت و رسالت گفته‌اند، در صورتی است که این مفاهیم جدا و مستقل و منحاز از یکدیگر اعتبار شده؛ و هرکدام از دو مسند الهی جداگانه به یک‌تن تخصیص یافته باشد؛ اما اکثر معتقدند که غالب انبیا و رسولان عظام به هر دو فضیلت ولایت و رسالت ممتاز و مشخص بوده‌اند.

پس این شبهه که دربارۀ عرفا و صوفیۀ شیعه رفته است که امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام را بر حضرت رسول اکرم تفضیل می‌دهند شاید توهّمی بیش نیست، به ویژه در این مورد که علی علیه‌السلام تابع و پیرو حضرت رسول صلوات الله علیه بود.

آری در صورتی ممکن است ولی را بر نبی فضیلت دهند که امر پیروی و انقیاد و تبعیت در کار نباشد؛ چنان‌که از فرق شیعه گروهی معتقدند که حضرت علی علیه‌السلام بر جمیع انبیای سلف که قبل از حضرت ختمی مرتبت بودند فضیلت داشت؛ به این دلیل که اگر پیغمبران گذشته دارای رتبۀ ولایت هم بودند ولایت جزئیه بود؛ و آن حضرت به مرتبت ولایت مطلقۀ کلیه اختصاص داشت. و گفته شد که تشریف ولایت ذاتاً برتر از نبوت است.

[۱] اشاره است به نوشتۀ ملا محسن فیض کاشانی در کتاب عین الیقین «الولایة افضل من النبوة لان الولایة باطن النبوة و الامامة و النبوة باطن الرسالة و باطن کل شیء اشرف و اعظم من ظاهره لان الظاهر محتاج الی الباطن و الباطن مستغن عن الظاهر».

[۲] شرح گلشن راز شمس الدین لاهیجی.