مولوی‌نامه – جلد دوم – فصل چهارم: عقاید عرفانی و مسلک خاص مولوی – ۳۷ – بشر خاکی گنجینۀ اسرار الهی است

همین انسان خاکی چون به مرتبۀ کمال رسید گنجینۀ اسرار روحانی الهی می‌شود؛ یعنی به مقام ولایت کلیۀ الهیه و منصب خلیفة اللهی می‌رسد؛ و در این مقام است که می‌تواند تودۀ بشر را هدایت و اصلاح کند.

مولوی می‌گوید بشر خود به خود راه به آسمان‌ها ندارد؛ احتیاج هم به پیمودن راه‌های دورودراز آسمان‌ها یعنی عالم مجردات و روحانیات صرف ندارد؛ بلکه طریق نجات او بیعت و سرسپردن پیش بشر خاکی است از برگزیدگان حق‌تعالی که واسطۀ مابین خلق و حق‌اند؛ و همین آدم خاکی است که گنجینه و مخزن اسرار الهی است.

عشق‌ها داریم با این خاک ما/ زان‌که افتاده است در قعده‌ی رضا
گه چنین شاهی^[۱] از او پیدا کنیم/ گه هم او را پیش شه شیدا کنیم
صدهزاران عاشق و معشوق از او/ در فغان و در نفیر و جست و جو
این فضیلت خاک را زان رو دهیم/ که نواله پیش بی‌برگان نهیم

زان‌که دارد خاک شکل اغبری/ وز درون دارد صفات انوری
ظاهرش با باطنش گشته به جنگ/ باطنش چون گوهر و ظاهر چو سنگ
زین ترش‌رو خاک، صورت‌ها کنیم/ خندۀ پنهانش را پیدا کنیم
زان‌که ظاهر خاک اندوه و بکاست/ در درونش صدهزاران خنده‌هاست 

***

می‌زن آن حلقه‌ی در و بر باب بیست/ از سوی بام فلکتان راه نیست
نیست حاجتتان بدین راه دراز/ خاکیی را داده‌ایم اسرار راز
سبزه رویاند ز خاکت آن دلیل/ نیست کم از سُم اسب جبرئیل
سبز^[۲] گردی تازه گردی از نوی/ گر تو خاک اسب جبریلی شوی
گر امین آیید سوی اهل راز/ وا رهید از سر کُله^[۳] مانند باز

سر کلاه چشم‌بند گوش‌بند/ که از او باز است مسکین و نژند
زان، کله مر چشم‌بازان را سد است/ که همه میلش سوی جنس خود است
چون برید از جنس و با شه گشت یار/ برگشاید چشم او را بازدار

[۱] یعنی حضرت محمد علیه السلام که در داستان حلیمه و عبدالمطلب است دفتر چهارم مثنوی شریف.

[۲] سبزه: نیکلسون.

[۳] سر کله [-سرکلاه] اضافۀ مقلوب است؛ یعنی کلاه سر.