شرح مثنوی بدیع‌الزمان فروزانفر – دفتر اوّل – بخش ۴۱ – باز تَرجیح نَهادنِ نَخْچیرانْ تَوکُّل را بر جَهْد

سبب کاشتن: مجازاً، فراهم کردن وسایل و تدبیر معیشت.

قرن: مدت صد سال یا چهل سال یا سی سال، قومی از گذشتگان که از ایشان فرزندی نمانده باشد.

اژدرها: جانوری افسانه‌ای که در شاهنامه‌ی فردوسی و داستان‌های دیگر ذکر آن بسیار دیده می‌شود، شکل دیگر است از کلمه‌ی «اژدها» و جمع «اژدر» نیست.

اقلال: جمع قله که تیزی و برآمدگی سر کوه است.

لتزول منه اقلال الجبال: مأخوذ است از آیه‌ی شریفه: وَ قَدْ مَکرُوا مَکرَهُمْ وَ عِنْدَ اللَّهِ مَکرُهُمْ وَ إِنْ کانَ مَکرُهُمْ لِتَزُولَ مِنْهُ الْجِبالُ‌. (ابراهیم، آیه‌ی ۴۶) تفسیر آن همان است که در این ابیات ملاحظه می‌فرمایید.

نخجیران بر نفی اسباب دلیل می‌آورند بدین گونه که مردم بسیار می‌کوشند و به نتیجه نمی‌رسند به‌خصوص اشقیا که تدبیرهای سخت و حیله‌های شگرف به‌کار بردند که وصف آن در قرآن کریم آمده است و آن مکر و دستان برعکس نتیجه داد، بنابراین، تخلف نتیجه از مقدمات سبب، امری انکارناپذیر است و دلالت دارد بر اینکه فوق اسباب قدرتی هست که آنها را بی‌اثر می‌کند و اگر بخواهد اثر می‌بخشد و از این رو ترتب اثر بر اسباب منوطست به خواست و اراده‌ی حق‌تعالی پس ما بر خدا توکل می‌کنیم و دست از کسب و کار کشیده می‌داریم تا او هرچه خواهد کند زیرا کسب و کوشش ما اثر قطعی ندارد.