معارف بهاءولد – کتاب اول – جزو اول – فصل ۸۱ تا ۸۷
جزو اوّل فصل ۸۱
إِنَّ فِیْ خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلَافِ اللَیْلِ وَ النَّهَارِ لَآیَاتٍ لِّأُولِی الْأَلْبَابِ[۱] تاکید و قسم از برای آن است که ربایندگان حقایق بسیارند صور مر اعتبار بصر را و مسموعات انبساط سمع را و ذوق و شهوت تمییز حلال و حرام را و اجرام موجودات صفزده و پرده گشته عالم غیب را صور باغ دیگر و مسموعات باغ دیگر و لمس باغی دیگر و مذوقات باغ دیگر که روی صدهزار شکوفههای گوناگون است اگر چه دریچۀ چشمت باز باشد چون روح تو نظارهگر این دریچه نباشد سر از دریچۀ دیگر بیرون کرده باشد از ریاحین صور هیچ خبر ندارد و اگر سر از دریچۀ عقل بیرون کرده و به حساب و تدبیر مشغول باشد هر پنج باغ حس بیفایده باشد چون ربایندگان بسیار داری تاکید فرمود، خلق فرمود که کارهای شما را و تصویر شما را قیاسی و مثالی باید آن مقاییس را ما از بیاصلی و بیمثالی آفریدیم سماوات و ارض منتهای هر صاحب همّتی چون جاه و مملکت و خواجگی و عالمی و سیادت و دَهْقَنَت[۲] کامل و استادی در حِرَف و دانایی در فنون هرچه آدمی را همّت بر آن جای رود آن سماوات انواع است اگر چه بدان منتهاهای همم رسند[۳] خود را همان عاجز مییابند که در مبادی ارض کار و ارض عبادت از موضعی است که تو بر آن افتاده‌ای و دست و پای میزنی در همه پیشهها و در همه کارها تا به بلندی برسی نخست که رضیع بودی در مهد همان عاجز بودی اکنون که دست و پای تو گشادهاند از در خانه تا به دکان باز همان ابر بُستان میباید و باد صبا میباید تا تو زور یابی آخر عاجزی را قادری باید تا نوای او راست آرد در خلقی[۴] آسمان و زمین به هر وجهی که نظر کردند بر این شکل چون خانه‌ای را ماند و بر شکل منجمّان چون چرخی را ماند هم از اسمی[۵] مخلوقی بیرون نمیآید آخر اینها دلیل باشد بر خالقی آخر تو چندین خیل و تبار بر خود جمع میکنی از بهر چه جمع میکنی چون تو را بر سر چهار سوی اجل برمیآویزند تو این همه را جمع میکنی تا بر تو بگریند و رسوایی تو را ببینند پس همه رسوایی یکدیگر را نظاره میکنید باری تنها باشید تا رسوایی یکدیگر را نبینید و دلسوز یکدیگر را نچشید نظیر شما همچون آن کسی است که فریاد کند در میان بازار و کوی‌ها و خیلی را با خود جمع کند چون جمع شوند گویند چه میخواهی از ما او گوید بایستید تا بیندیشم که از بهر چه جمع کردهام شما را جای فسوس باشد آن مرد اکنون چون این سخن از من شنویت میاندیشید که این قوم را از بهر چه جمع میکنیم شما همچون آن ابله باشید که چندین گاه مردم را بر خود جمع میکنید بیهیچ پیشنهادی و بیهیچ نیتی شما مفلسوار سر از ولایت عدم برزدیت و روی به جانب این جهان نهادیت تا تخم شهوت بگیرید و سرمایه از الله بستانید در این جهان از عقل و تمیز و غیر وی و چون مقیم شدیت در این ولایت جهان اکنون خراج‌ها قبول کنید و در خدمت درآیید و اشهد بگویید و اگر در خدمت نمیآیید جزیه قبول کنید و اگر قبول نمیکنید از ولایتش بیرون کند شما را بکشتن که فَاقْتُلُوا الْمُشْرِکِیْنَ[۶] یعنی چندین سال در ولایت ما نظاره کردید و باغ و بستان‌ها دیدید و از هر چیزی چشیدیت و مهمانداری کردیم شما را آخر شما هر دمی و هر قدمی و هر حرکتی و هر نورچشمی و هر شنوایی که میگیرید سرمایه است و تخمی است تا بکارید در این بهار دنیا زیرا که وقت کاشتن از بعد بلوغ است تا در مرگ چون‌که این هنگام برود کاشتن نیک نیاید و بری ندهد از عبادت و خضوع و نماز و روزه چون وقت سپیدکاخ[۷] سپس مرگ بیاید آنگاه برها برگیری از پنج نماز که گزارده باشی و زکات که داده باشی.
به دلم میآمد که با هر که آشناتر میشوم با آن کس گستاختر میباشم و عیب خود را از آن کس نمیپوشم از آنکه تکلّف کردن مر بیگانه را میباید مر آشنا را انقباض حاجت نیست و هیچ ذاتی از الله معروفتر نیست و با ذوات آمیختهتر نیست لاجرم آن گستاخی‌ها که از بندگان او عفو کند هیچ کس نکند وَاللهُ اَعلَم.
جزو اوّل فصل ۸۲
وَ لَقَدْ أَضَلَّ مِنْکُمْ جِبِلًّا کَثِیْراً[۸] گفتم این دنیا همه را[۹] مستهلک کرد و این سحّارۀ شیطان به صدهزار غرور مهرهای دل پیشینیان را به هر شیوه از حقه‌ای سینه‌هایشان ربود شما کجا برآیید با او شما بگرد پیشینیان درنرسید این پایانآبۀ[۱۰] دنیاست که به شما رسید بدین خوشی است تا سرابهاش[۱۱] چگونه بوده باشد از هر نباتی اوّلش سودمند و و خوش باشد اکنون شاد مشوید به هر لقمه که به شما درآید که آن لقمه شما را استوار میکند تا رنج آن لقمه بکشید این آیت را میخواند[۱۲] که ثُمَّ مِنْ نُّطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُّضْغَةٍ مُّخَلَّقَةٍ وَ غَیْرِ مُخَلَّقَةٍ[۱۳] گفتم شما مسافرید و خود را مقیمان میدارید از آنکه نظرتان جز به دفع بلای حالی نیست و صحّت حالی نیست نه صحتتان خواهد ماندن و نه این بلا از شما دفع خواهد شدن این همه قرینان تو مسافرند از فکر و زبان و همه احوال‌هات چون همه در رفتناند و تو با ایشان قرینی چگونه است که تو مینروی این محال باشد ای احوال پیشینات گذشته و احوال دیگرت نیامده تو چه فن میزنی اگر سفر نکرده‌ای چرا میگویی که فلان وقت چنین کرده بودیم و در فلان مرغزار و باغ بودیم همه از در گذشته خبر میدهی موکّلان گورستان آمدهاند تا تو را به گورستان برند چون تو را آنجا برند مردگی گویند چون ایشان به نزد تو آیند پژمردگی گویند ثم من نطفة تو آن اندک بودی بسیارت کرد تو خوار بودی عزیزت کرد اگر خاک تو را بدان جهان کسی کند چه عیب باشد تو مگو که من متنعّمم گندگی را با من چه کار که اصلت گنده است ثمّ من علقة آن رنگ سپید را سرخ گردانیدیم و از آب سرخ رویت برانگیختیم اگر از خاکت سیاهروی برانگیزند چه عجب هر کار که تو در جهان از بهر مرادی و شهوتی بکنی هم از آن وجه بر تو رنجی مستولی شود که تو را از ورزش آن پشیمان کند و تو را معلوم شود که آن راه راه رنج بوده باشد و به صورت خوشی نموده باشد پس راه رضای الله آن است که هرگز از آن پشیمانی نیست خواه گو رنج باش خواه آسایش چندین کس را به مرتبه رسانیدند و درم‌های خبر را از کیسه حواس او بیرون کردند تا تو از این مصادره بترسی و تخم خبر را در زمین بیخبری نیندازی همه پیشنهاد تو چون زمین است تو چه دانی که از زمین چه بیرون آید صدهزار کید مختلف بیرون میآید.
اکنون نظر را بسیار در زمین خشک بیمرادی و نومیدی منه که نظرها چون روزن‌هاست بر هر کدام معنی که گشاده کنی نظر را هم از آن معنی درآید در نظر وَاللهُ اَعلَم.
جزو اوّل فصل ۸۳
خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ کَالْفَخَّارِ وَ خَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَّارِجٍ مِّنْ نَّارٍ[۱۴] هر کسی را در خود قرار باید گرفتن و در کوی اعدا فرو نباید آمدن تو خاکی به آبت باید ساختن چنان‌که باد به آتش سازد و انبان دلت را سر به نظر مگشای تا از دهانت باد سخن وزان نشود و غبار خیراتت را پریشان نکند چنان‌که نباتی نروید صلصال باش تا دست بر تو نزنند در بانگ مه آی و افکنده باش تا که همه نبات از تو روید و از آتش نسوزد اندیشۀ تو از حال خود و از حال متعلقان خود آتش توست تو خود را فراموش کن و از احوال خود می‌ندیش تا آتش تو کشته شود به مقام خود بازآیی در این جهان خاموش و افکنده باش تا در تو امید آن جهانی قرار گیرد زیرا که سبزۀ خرمی دل از خاکی شدن باشد و از آتش منظرها بگذر و چشم دل را نگاهدار تا پرخاشاک [نشود] که غُضُّواْ عَنْ هَویَّ اَبْصَارَکُمْ[۱۵] تا به پل صراط برسی و آسان برگذری و به بهشت پیوسته شوی و بهشت آن است که از این معانی کمال و خوشی بباشد تو را بیاوصاف نقصانی که در دار دنیاست هرگاه که مستغرق خوشی شدی که دگر هیچ وصف نقصان را نبینی آن صفت بهشت باشد وَاللهُ اَعلَم.
جزو اوّل فصل ۸۴
لَا تَأُخُذُهُ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ[۱۶] گفتم چون غنودن محال باشد الله را پس غفلت و بیهوشی و جمادی و نامی و بیخبری هم محال باشد زیرا که اینها زیاده از نوم باشد و نوم زیاده از سنه باشد و در صورت بیخبری و جمادی و غفلت و نوم و پژمردگی و سنه باشد اگر کسی باخبر نباشد چندین بیخبر را کی نگاه دارد و کی تصرّف کند امّا نفی صورت است از الله از آنکه هیچ صورت نیست که مشتمل نیست بر نقصان اگر صورت حیوانات است مشتمل است بر لحم و دم و قابل است مر آفات را و اگر صورت جمادات است مشتمل است بر بیخبری و بیذوقی و بیحسی و اگر صورت نقش است در وی معنی نیست بعضی از جمادات و میتات را حیات و ادراک و اختیار داد تا او را بدانند و حرمت و تعظیم او را بجای آرند و لطف و قهرش را بازشناسند.
اکنون بیا تا تعظیم الله ورزیم که فایده ما این است حاصل الله به علم قدیم خود دانست شایستگی گوهر هر ذاتی را که هر ذاتی شایستۀ کدام مرتبه و قرارگاه است هم بر آن خاصیت الله او را آشنایی داد تا شقاوت و سعادت آن کس پدید آید وَاللهُ اَعلَم.
جزو اوّل فصل ۸۵
گفتم این خاک در میان شیشۀ این فلک است اگرچه صورت مشوّش دارد امّا سِرّ دل فلک است و همچون مشک است در حقّه از آنکه باطنش با صورتش به جنگ است و با صورت تیره صورت نور دارد و با پوشیدگی تربیه دارد و هرکه طبع را خلاف کند منزلتش اینچنین آمد لاجرم ملایکه ساجد آدم آمدند تو از این اصلت چه دیدی که در جنگ نبود آتشش را آبی نیست خاکش را بادی نیست چو در جنگاند مزه از جنگ مییابند چنان‌که مرد شجاع را مزه در جنگ باشد صورت آب غالب بر صورت آتش آمد و معنی آتش غالب بر معنی آب آمد تا آب را آتش سوزان نیست کند و ناچیز کند و جمله را بخورد و در دل آب قرار گیرد اکنون تو جزو این کلّ جهان آمدی چون تو کلّ جهان را به هزل دانی تو که جز وی چگونه است که کار خود را جدّ دانی و پساپیش کارهای خود را نگاه میداری اگر نقش تدبیر تو نه از این اصل است از کجاست پس جنگ تو تا آنوقت باشد که به مرکز و به مقامگاه خود برسی. اکنون چو جنگ میباید کرد باری جنگ از بهر دوست کن، دوست آنکس است که نیکویی تو همه از اوست اگر تو خود را خوش نیامده‌ای نان مخور تا نیفزایی که عاقل ناخوش را نیفزاید اگر تو خود را خوشآمدهای خود را و هستی خود را به فرمان معطی این لقمه خرج کن تو را نسخه‌ای فرستاد که آبدست[۱۷] و استنجا و زینت گیر عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ[۱۸] تو روزی روی خود را شستی که نه بهر[۱۹] خلقان خاص از برای تعظیم رحمان باشد و یا جامه پوشیدی که آن از بهر بزرگ داشت امر الله باشد آخر سگ به وقتی که لقمه میگیرد دمک از بهر معطی بر زمین میزند و روی بر خاک مینهد. عجب است تو روی بر خاک نمینهی از بهر او، در سگی که این سیرت بود بِهْ از تو آمد کَلْبُهُمْ بَاسِطٌ ذِرَاعَیْهِ بِالْوَصِیْدِ[۲۰] مگر از بدی موی پوستین تو برکندهاند ببین درخت سر فروبرده به زمین را آگهی ندادهاند ولیکن ترتیبیاش داده‌اند یعنی اشتر و اسب آب را از میان خاشاک چنان نغز نمزد که درخت از میان گل و خاک غذای خود مزد در میان چندان خلط صاف خود نوش میکند که اگر پاره‌ای خاشاک باشد در قدح تو عاجز آیی که چگونه خوری آن را.
مرا اعتقاد میدارد مرید من که در جهان همچو من کسی نیست که در هر هنری محو میشوم پیش هنرمندان از دیگران همه معانی و تحقیق است و از من همه نمایش و نمودن است.
اکنون این سخنان که از من میشنوید اگر راست میدانید چون کژی‌ها را بوی راست نمیکنید و اگر دروغ مینماید با خود چند دروغ جمع میکنید دیگران را دروغ فروشند امّا دروغ نخرند گندمنمای جوفروش باشند امّا گندمنمای جو خر نباشند. اکنون ای خواجه یقینی حاصل کن در راه دین و آن مایۀ خود را نگاهدار از دزدان و همنشینان که ایشان به نغزی همه راحت تو را بدزدند همچنان که هوا آب را بدزدد آخر ببین که اسرار آسمانی را حافظی میباید همچون شهاب ثاقب تا چیزی ندزدند پس نگاهبان تو را باید از آن دیوان ختاییوش سیاهپوش که ناگاه از پس دیوار سینه‌ها بیرون آیند و بانگ برمیزنند که، هی اَلشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ[۲۱] چو اینچنین راه‌زنان دیوان ناگاه از این راه‌ها برمیخیزند تو چه غافلی از ایشان عجب در منال دنیا وی به احتمال خود را در خطر میاندازی که بوک [در آخرتی چرا نمییاری انداخت که بوک[۲۲]] در دریا فرومیروند به احتمال و تحمل میکنند و در کان‌های با خطر جانی به وهم درمیافتند این همه خود سست رایان باشند آخر از ریگ گوهر گدازان[۲۳] چنان شیشه‌ای صافی کردند و از شورۀ خاک جهان این قالب‌های لطیف ظاهر کردهاند و شربت‌های خوشی‌ها در وی ریخته اگر باز فروریزند و از این بهتر بیرون آرند چه عجب باشد وَاللهُ اَعلَم.
جزو اوّل فصل ۸۶
أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ کِفَاتاً أَحْیَاءً وَ أَمْوَاتاً[۲۴] گفتم ای آدمی همه زیرکی‌ها و حرفت‌ها و نسل‌ها و همه چیزها را خاک شدن میبینی و هیچ از خاک برآمدن نمیبینی زر که به دست گرفته‌ای خاک میکنی دو گوهر شبچراغ چشم بر طبق نهاده خاک میکنی عقیق و یاقوت دل را خاک میکنی گوش که ریح را دور کند و روح را نوش کند و آن دمی که چهار طبع در وی مرّکب است روح کلمه حقیقت آدمیت را برگیرد بر روی هوا تا بگوش رسد و چادر چهار طبع دم در هوا بماند و عروس روح معنی در وی رود و تو این همه را خاک میکنی. اکنون این همه معانی را چه خاک میکنی و خاک را تباه میسازی و خاک از خود خاک نیست خاک را خاکی ما دادهایم باز از آن خاک پاره را آدمی گردانیدیم و قدم او را بر روی خاک روان کردیم تا بدانی که خاک را خاکی از وی نبود بخواست ما بود همچنان بدان که جمله خاک را توانیم در هوا کردن و خاکی را از وی ناچیز نتوانیم کردن و او را یا حیوان یا عرصۀ بهشت و یا اجزای دوزخ میتوانیم کردن و همچنین باز هر چهار ارکان را و آدمی را از روی خاک در سینۀ خاک بردیم همچون مادر که فرزند را گاه بر رو نهد و گاه بر سینه نهد.
سؤال کرد که آدمی بعد از آنکه خاک گردد او را دور مینماید از طبع چیزی دیگر گشتن و به آسمان رفتن. گوییم همه تغییرها و تبدیل‌های حال و صفت و نقل کردن از مکان به مکان و همه چیزها از طبع دور است همان مقدار که آدمی از زمین به آسمان رود این همه تغیّرها برخلاف خاصیّت و صفت مُغَیّرٌ عَنْه است و اگر اتّحاد صفت و خاصیّت بودی میان چیزها خود شیء واحد بودی و تغیّر محال بودی پس شان الله همه تغیّر است تا بدانی که الله همه برخلاف عادت میکند الّا آنکه تغیّر بعضی چیزها زودتر است و پیشتر است و تغیّر بعضی دیرتر است و کمتر است و این مقدار دلیل عدم نکند و متصوّر مدار قبول تغیّر آمد وَ صَیْرُوْرَةُ اَلِاْنسانِ شَیْئاً آخَرَ و به آسمان بردن متصوّر است ثُمَّ أنْشَأْنَاهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبَارَکَ اللهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِیْنَ[۲۵].
اکنون ذات او و صفات [و عرش و کرسی او و سما و ارض او[۲۶]] وَ ما بَیْنَهُمَا او و خلق او و قهر او و لطف او و جهات او و صُوَر او فَعُلِمَ اَنَّهُ لَا إِلهَ اِلّا هُوَ وَ لَاَ مَوْجُوْدَ الَّا هُوَ و الله در همه صنع‌ها تشبیه و تصویر[۲۷] دارد و بنده را زهره نی که او را صورت و تشبیه گوید لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمِیْعُ الْبَصِیْرُ[۲۸] و تعظیم و قهر در عین این باشد که کسی را سامان سخن گفتن با لب‌ها نبود گرچه حقیقت مردم همه سخن است یعنی هرکس به سخنش معلوم میشود نیکی او و بدی او و گوهر او و منزلت او همچون غنچه و شکوفه که شکفد و همه باطن خود را به خلق مینماید که هیچ پنهان نمیماند چنان‌که تا خورشید نباشد و هوا و ارض و سما نباشد ذره ننماید همچنان تا الله نبود صورت و شکل ننماید و چیزی نجنبد اینچنین طالب و رحیم که الله است میدان که کسی را مرده رها نکند وَاللهُ اَعلَم.
جزو اوّل فصل ۸۷
أَیَعِدُکُمْ أَنَّکُمْ إُذَا مِتُّمْ وَ کُنْتُمْ تُرَاباً وَ عِظَاماً أَنَّکُمْ مُّخْرَجُوْنَ هَیْهَاتَ هَیْهَاتَ لِمَا تُوْعَدُوَنَ[۲۹] خلق دو صنفاند یکی میگوید که ترتیب مصالح خود را همه من میکنم چو من رفتم که باشد که کار مرا سرانجامی دهد و مرا مزه‌ای بخشد گرم و تیز در خود درآمده باشد و نخواهد تا هیچ مزه‌ای از وی فوت شود و آن صنف دیگر مأیوس مانده باشد که مرا بار دیگر که مزه دهد آن یکی همه کار را به خود حواله میکند و این دیگر خود مدبّری نگوید که هست. آری چون جویبار رگ‌هاش را ترتیب میکردند ای عجب او آنچنان بر سر آن بود تا آب را روان کند سگان طباع را که تعلیم صید کردن مزه میدادند او در آن تعلیم هیچ شریک بود شکار کردن قضا و قدر شاهین و باز حواس را تعلیم شکار کردنِ مدرکات میکردند تو آنجا مشارالیه بودی مایدۀ جهان را که آراستگی میدادند مر قدوم تو را تو آنجا بر سر بودی دُرَرفواکه را و حریر خُضَر را که از بر او بناگوش خاک بیرون میکنند تو آنجا هیچ حامی و حافظی بودی آنجا که زال خاک که ز سرمای ایّام عجوزه عجوز گشته است ما آن را جوان و تروتازۀ نوعروس میگردانیم و به پیرایه‌ها مزیّن و موشّح میگردانیم در آن عطایا بگو که تو کجایی.
اکنون فایده نیکو از دانش است و تباهی از نادانی است و همچنین دان صحّت تن را و سقم تن را و صحّت دل را و سقم دل را باز بیادبی اثر نادانی است و باادب بودن اثر دانش است اگر تو پیش کسی بیادبی کنی و گویی معذور دار که ندانستم اگر قبول کنند تو را نزنند ولیکن بر نادانی تو خلعت ندهند و وقتی بود که معذورت ندارند و از بهشت دل حریر میل و رغبت را به خدمتکار باادب دهند و محرومی بیادب را دهند وَاللهُ اَعلَم بالصواب و الیه المرجِعُ و المآبُ.
تم الکتاب المعارف (کذا) الجلد الاوّل فی اواسط ربیع الآخر سنة اربع و تسعین و تسعماه الهجریة النبویة کتبه الفقیر الحقیر المذنب المحتاج الی رحمة الله تعالی درویش مصطفی بن محمّد بن احمد القنوی عفا عنهم العافی. رحم الله من نظر فیه و دعا لکاتبه و لجمیع المسلمین و المسلمات. آمین[۳۰].
—–
[۱] آیۀ ۱۹۰ سورۀ آل عمران: در آفرینش آسمان‌ها و زمین و در پی یکدیگر آمدن شب و روز، شگفتی‌هایی برای خردمندان است.
[۲] کدخدایی، ریاست ده.
[۳] د: میرسند.
[۴] ظ: خلق.
[۵] ظ: اسم.
[۶] بخشی از آیۀ ۵ سورۀ توبه: مشرکین را بکشید.
[۷] فهرست نوادر لغات و تعبیرات استاد فروزانفر: کنایه از قبر.
[۸] بخشی از آیۀ ۶۲ سورۀ یس: و به راستی گروهی بسیار از شما را گمراه کرد.
[۹] اصل: همه.
[۱۰] فهرست نوادر لغات و تعبیرات استاد فروزانفر: ته ماندۀ آب، آخر آب (در مورد تحقیر به کار می‌رود).
[۱۱] فهرست نوادر لغات و تعبیرات استاد فروزانفر: سرچشمه.
[۱۲] د: میخواندند.
[۱۳] بخشی از آیۀ ۵ سورۀ حج: سپس از نطفه، سپس از خون بسته، سپس گوشت پاره شکل یافته و شکل نیافته آفریده‌ایم.
[۱۴] آیۀ ۱۴ و ۱۵ سورۀ رحمن: انسان را از گل خشک همچون سفال آفرید، و جن را از زبانه آتش پدید آورد.
[۱۵] برگرفته از آیۀ ۳۰ سورۀ نور: چشمانتان را از هواهای نفسانی ببندید. این جمله را مولانا در مصرعی در (مثنوی معنوی دفتر اول بخش ۱۲۹) استفاده کرده.
[۱۶] بخشی از آیۀ ۲۵۵ سورۀ بقره: نه غنودن او را فرا گیرد نه خواب.
[۱۷] فهرست نوادر لغات و تعبیرات استاد فروزانفر: وضو.
[۱۸] بخشی از آیۀ ۳۱ سورۀ اعراف: خود را در هر مسجد برگیرید.
[۱۹] د: از بهر.
[۲۰] بخشی از آیۀ ۱۸ سورۀ کهف: سگشان بازوانش را بر درگاه غار گشوده بود.
[۲۱] بخشی از آیۀ ۲۶۹ سورۀ بقره: شیطان شما را از تهیدستی بیم می‌دهد.
[۲۲] در( د) نيست.
[۲۳] فهرست نوادر لغات و تعبیرات استاد فروزانفر: کنایه از شیشه گران (جمع گوهر گداز).
[۲۴] آیۀ ۲۵ و ۲۶ سورۀ مرسلات: آیا زمین را فراگیر نساختیم؟، چه برای زندگان، چه برای مردگان.
[۲۵] بخشی از آیۀ ۱۴ سورۀ مؤمنون: آنگاه آن را به صورت آفرینشی دیگر پدید آوردیم، بزرگا خداوندا که بهترین آفرینندگان است.
[۲۶] از نسخه( د) افزوده شد.
[۲۷] د: تصور.
[۲۸] بخشی از آیۀ ۱۱ سورۀ شوری: همانند او چیزی نیست و اوست که شنوای بیناست.
[۲۹] آیۀ ۳۵ و ۳۶ سورۀ مؤمنون: آیا به شما وعده می‌دهد که چون شما مردید و خاک و استخوان [پوسیده] شدید، از نو برانگیخته می‌شوید، بعید اند بعید است آنچه به شما وعده داده‌اند.
[۳۰] پايان نسخه ( د) ثم الکتاب المعارف ( کذا) فی اوايل شهر صفر المظفر واجب( کذا) سنه ستة و خمسين و تسعمائة هجرة نبوية کتبه الفقير الحقير خداداد المولوی القونوی احسن الله عواقبه.
دیدگاه خود را ثبت کنید
آیا می خواهید به بحث بپیوندید؟در صورت تمایل از راهنمایی رایگان ما استفاده کنید!!