مولوی‌نامه – جلد اول – فصل چهارم: عارفان صاحب‌دل از اسرار غیب و سرایر خلق آگاهند

۹- عارفان صاحب‌دل و بندگان خاص الهی از اسرار و رموز غیب، و پنهانی‌ها و سرایر احوال و اوضاع و ضمایر خلق آگاهی دارند؛ حتی این‌که حال هرکسی را بهتر از خود او می‌دانند.

پاسبان آفتابند اولیا/ در بشر واقف ز اسرار خدا

***

بندگان خاص عَلامُ الغُیوب/ در جهان جان جَواسیس القُلوب

در درون دل درآید چون خیال/ پیششان مَکشوف باشد سِر حال

آن‌که واقف گشت بر اسرار هو/ سِر مخلوقات چه بوَد پیش او

آن‌که بر افلاک رفتارش بُوَد/ بر زمین رفتن چه دشوارش بُوَد

***

شیخ واقف گشته از اندیشه‌اش/ شیخ چون شیر است و دل‌ها بیشه‌اش

چون رَجا و خَوف در دل‌ها روان/ نیست بر وی مخفی اسرار نهان

دل نگه دارید ای بی‌حاصلان/ در حضور حضرت صاحب‌دلان

***

هرچه زیر چرخ هستند اُمَّهات/ از جماد و از بَهیمه وز نبات

هریکی از درد غیری غافلند/ جز کسانی که نَبیه و عاقلند

آنچه صاحب‌دل بداند حال تو/ تو ز حال خود ندانی ای عمو

آنچه بیند در جبینت اهل دل/ کی ببینی در خود، ای از خود خجل

مولوی در تعلیل خاصیت غیب‌دانی و اشراف بر ضمایر خلق می‌گوید:

غفلت از تن بود، چون تن روح شد/ بیند او اسرار را بی‌هیچ بُد

کلمه «غفلت» در این بیت ظاهراً اشاره است به آیۀ شریفه «لَقَدْ کنْتَ فِی غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَکشَفْنا عَنْک غِطاءَک فَبَصَرُک الْیوْمَ حَدِیدٌ: سورۀ ق ج ۲۶»؛ و دنبالۀ این بیت در تمثیل می‌گوید:

چون زمین برخاست از جو فلک/ نی شب و نی سایه ماند لی و لک

هرکجا سایه است و شب یا سایگه/ از زمین باشد نه از خورشید و مه