مولوی‌نامه – جلد اول – فصل اول: آداب و رسوم اخلاقی و اجتماعی – تشبیه زبان و دهن به سنگ و آهن

مولوی زبان و دهن را به سنگ و آهن، و آتش‌زنه و آتش‌گیره تشبیه می‌کند که آن را در محل تاریک و پنبه‌زار برافروخته باشند؛ پیداست که شعله و لهیب آتش چون در پنبه‌زار افتاد چه نتایج شوم ببار می‌آورد؛ و این تشبیه در ادبیات فارسی بی‌سابقه است.

این زبان چون سنگ و فم آهن‌وش است/ وآنچه بجهد از زبان آن آتش است

سنگ و آهن را مزن برهم گزاف/ گَه ز روی نقل و گه از روی لاف

زان‌که تاریک است و هر سو پنبه‌زار/ در میان پنبه چون باشد شرار

***

نکته‌یی کان جَست ناگه از زبان/ همچو تیری دان که جست آن از کمان

این تشبیه که در حکم مثل است در ادبیات فارسی معمول و متداول بوده؛ شیخ سعدی نیز گفته است:

تیر از کمان چو جست نیاید بشست باز/ پس لازم است در همه کاری تأملی