مولوی‌نامه – جلد اول – فصل چهارم: قهر و جفای خلق، لطف و توفیق الهی است

۸- مولوی می‌گوید قهر و جفای خلق در واقع لطف و توفیق الهی است؛ از این جهت که اعتماد ما از خلق بی‌اعتبار و مردم بی‌وفای سست عهد دنیا بریده می‌شود؛ و ناچار رو به درگاه خداوند کریم قاضی الحاجات می‌کنیم.

پس اگر دیدیم که این قبیل یاران دوست‌روی از ما روی برگرداندند و دشمن ما شدند؛ باید خشنود و خوش‌حال و شکرگزار باشیم؛ و به شکرانۀ این موهبت که وسیله و مقدمۀ توفیق جبری ما در توجه به حق تعالی شده است، مال بذل کنیم و صدقه به فقرا بدهیم؛ و نیز از این جهت خوشوقت و سپاسگزار باشیم؛ که چون عاقبت از ما بریدنی و برگشتنی بودند؛ زودتر به ترک ما گفتند و عمر و حال و مال ما را کمتر تباه ساختند؛ و ما در جوال عشوۀ ایشان نماندیم و نجات یافتیم.

این دم ار یارانت با تو ضِد شوند/ وز تو برگردند و در خَصمی روند

تو بگو نک روز من پیروز شد/ آنچه فردا خواست شد امروز شد

***

یار تو چون دشمنی پیدا کُند/ گر حِقد و رَشک او بیرون زَند

تو ازان اِعراض او اَفغان مَکُن/ خویشتن را ابله و نادان مَکن

بلکه شکر حق کن و نان بخش کُن/ که نگشتی در جوال او کُهُن

از جوالش زود بیرون آمدی/ تا بجویی یار صدق سرمدی

نازنین یاری که بعد از مرگ تو/ رشتۀ یاری او گردد سه تو

این جفای خلق بر تو در جهان/ گر بدانی گنج زر آمد نهان

خلق را با تو چنین بدخو کند/ تا تو را ناچار رو آن سو کند^[۱]

این یقین دان کاندر آخر جمله‌شان/ خصم گردند و عدو و سرکشان

بشنو از عقل خود ای انباردار/ گندم خود را به اَرضُ الله سپار

تا شود ایمن ز دزد و از شُپُش/ دیو را با دیوچه^[۲] زودتَر بِکُش

[۱]  در نسخه‌ها به اختلاف «رو ز آن سو» و «رخ ز آن سو» هم نوشته‌اند.

[۲]  «دیوچه» در فرهنگ‌ها به دو معنی ضبط شده است؛ یکی کرمی که چیزهای پشمینه و مویینه را تباه سازد و آن را «بید» گویند، دیگر زالو که به عربی «علقه» می‌گویند؛ و در اینجا مراد کرمی است که گندم و برنج و امثال آن از حبوبات را فاسد می‌کند.