مولوی‌نامه – جلد دوم – فصل چهارم: تتمۀ مبحث قلب ماهیات

جملۀ معترضه‌یی بود؛ دنبال موضوع قلب ماهیات را می‌گیرم مولانا جای دیگر باز در مقام مناجات می‌گوید:

گر خطا گفتیم اصلاحش تو کن/ مصلحی تو ای تو سلطان سخن
کیمیا داری که تبدیلش کنی/ گرچه جوی خون بود نیلش کنی

این‌چنین میناگری‌ها کار توست/ این‌چنین اکسیرها اسرار توست^[۱] 

و در آن مقام که بیعت ولایت و پیوستن طالب ناقص به شیخ واصل کامل، همچون پیوند مس با کیمیاست که موجب تبدیل ذات و صفات سالک می‌گردد گفته است

بد چه باشد، مس محتاج مهان/ شیخ که بود، کیمیای بی‌کران
بد چه باشد، سرکشی آتش عمل/ شیخ که بود،عین دریای ازل
بد چه باشد، آتشی پُر دود و سوز/ شیخ آب کوثر است اندر تموز^[۲]
دایم آتش را بترسانند از آب/ آب کی ترسید هرگز زالتهاب

***

دوستی مقبلان خود کیمیاست/ چون نظرشان کیمیایی خود کجاست

***
کیمیایی بود صحبت‎های تو/ کم مباد از خانۀ دل پای تو

تو یکی شاخی بدی از نخل خلد^[۳]/ چون گرفتم او مرا تا خلد برد
سیل بود آن که تنم را در ربود/ برد سیلم تا لب دریای جود

***

راه کن در اندرون‌ها خویش را/ دور کن ادراک غیراندیش را^[۴]
کیمیا داری دوای پوست کن/ دشمنان را زین صناعت دوست کن
چون شدی زیبا بدان زیبا رسی/ کو رهاند روح را از بی‌کسی
پرورش مر باغ جان‌ها را نمش/ زنده کرده مردۀ غم را دمش

[۱] ز اسرار: خ.

[۲] این بیت را نیکلسون ندارد.

[۳] چنین است در نسخ موجود و شاید به رعایت قافیه در اصل «نخل خرد» بوده است.

[۴] دوراندیش: خ.