مولوی‌نامه – جلد دوم – فصل چهارم: ابلیسان آدم‌روی

همان مطالب که فهرست‌وار در حجاب معرفت انسان کامل گفتیم همه در جزو آفات و خطرات سیر و سلوک است؛ و باز یکی از آن‌ها وجود مدعیان باطل است که مولوی آن جماعت را «ابلیسان آدم‌روی» می‌خواند.

چون بسی ابلیس آدم‌روی هست/ پس به هر دستی نشاید داد دست
زان‌که صیاد آورد بانگ صفیر/ تا فریبد مرغ را آن مرغ‌گیر
حرف درویشان بدزدد مرد دون/ تا بخواند بر سلیمی ز آن فسون

***

ای بسا زراق گول بی‌وقوف/ از ره مردان ندیده جز که^[۱] صوف
ای بسا شوخان ز اندک احتراف/ زان شهان نآموخته جز گفت لاف
هریکی در کف عصا که موسیم/ می‌دمد بر ابلهان که عیسیم
آه از آن روزی که صدق صادقان/ باز خواهد از تو سنگ امتحان

***

حکم چون در دست گمراهی فتاد/ جاه پندارید و در چاهی فتاد
ره نمی‌داند قلاووزی کند/ جان زشت او جهان‌سوزی کند
طفل راه فقر چون پیری گرفت/ پیروان را غول ادبیری گرفت

***

هم صفیر مرغ آموزند خلق/ کاین سخن کار دهان افتاد و حلق
لیک از معنی مرغان بی‌خبر/ جز سلیمان قران^[۲] خوش‌نظر 

آری همان‌طور که شناختن راه حق و تمیز دادن آن از طرق باطل کار مشکلی است که جز با مدد نصرت و هدایت الهی عقدۀ آن گشوده نمی‌شود، معرفت انسان کامل و تشخیص دادن اولیای حق از مدعیان باطل هم از مراحل بسیار دشوار خطرناک سیر و سلوک است؛ اینجاست که بسیاری از طالبان راه حق به لغزش و ضلالت می‌افتند و راه را از چاه بازنمی‌شناسند.

اما مولوی برای نجات از این دوراهۀ پرآفت ضابطه‌ای کلی و چراغ راهنمایی به دست می‌دهد که اگر خوب دقت کنیم ترازوی دقیق حق و باطل است؛ می‌گوید:

کار مردان، روشنی و گرمی است/ کار دونان، حیله و بی‌شرمی است

آن شراب حق، ختامش مشک ناب/ باده را ختمش بود گند و عذاب

[۱] غیر: خ.

[۲] قرانی: خ.