مثنوی مولانا – دفتر ششم – بخش ۶۴ – باقیِ قصّهٔ فَقیرِ روزی‌طَلَب بی‌واسطهٔ کَسْب

#دکلمه_مثنوی

#شرح_مثنوی
#داستانهای_مثنوی_مولانا

فردی فقیر که از فرط فقر جانش به لبش رسیده بود مدتی طولانی در نماز و دعایش از خداوند رزقی بی‌سعی تلاش درخواست کرد تا ازین فلاکت نجات یابد. تا آنکه شبی در خواب به او الهام شد: در میان کاغذ پاره‌های فلان کتابفروشی گنجنامه‌ای‌ست به آنجا برو، گنجنامه را پیدا کن و در خلوت طبق آن عمل کن تا به گنج بزرگی دست یابی. فقیر به کتابفروشی رفت و گنجنامه را یافت و در خلوت آن را خواند. در آن نوشته شده بود: به بیرون شهر برو، فلان مکان را بیاب، پشت به آن و رو به قبله بایست. تیری در کمان بگذار. هرجا تیر افتاد همانجا را بکن و گنج را بیاب. فقیر دست به کار شد و تیرو کمان محکمی مهیا کرد و بیرون شهر رفت. تیرها را در چله نهاد و پرانید و سپس محل افتادن تیرها را کند اما گنجی نیافت. چون روزها به این کار ادامه داد، مردم به او شک کردند.کم کم همهمه‌ای در شهر بلند شد و چون فقیر از دستگیری و شکنجه پادشاه هراسان بود بنابرین گنجنامه را به او تسلیم کرد. شاه که به هیجان آمده بود کمانگیران مجرب را برین کار واداشت و آنها هم طبق دستورعمل کردند اما چیزی نیافتند و در نهایت ناامیدی گنجنامه را به فقیر پس دادند. فقیر دوباره دست به کار شد اما چون گنج یافت نمی‌شد به نیایش با خدا برخاست و با دلی شکسته از او خواست تا راز آن را برایش بگشاید. همان دم هاتفی غیبی به او گفت: دستور برین بود تیر را در کمان نهی، که گفته بود زه کمان را بکشی؟! حالا برو تیر را درکمان بنه اما بگذار تیر خود به خود از کمان فرو افتد و زه آن را نکش. فقیر به همین طریق عمل کرد و در همان مکان گنجی عظیم یافت. این حکایت از حکایات عالی و حساس مثنوی است و دارای نکات باارزش اخلاقی است. اصلی‌ترین پیام مولانا درین حکایت اینست که گنج حقیقت بیرون از انسان نیست بلکه درون اوست و من عرف نفسه فقد عرف ربه.

شرح بیت ۱۸۸۶:

خوردنی ها فقط از طریق دهان وارد بدن ما نمی شوند. آنچه که می بینیم و می خوانیم و می شنویم نیز وارد مغز و ذهن ما می شوند و خوردنی های نامحسوس می باشند. همانطور که غذاها مزه دارند، حکمت و دانایی هم مزه دارند ولی مزۀ آنها را هر حسی درک نمی کند. شیرینی حکمت را کلاغ درک نمی کند و زیبایی تصاویر باغ را چشم کِرم نمی بیند.
هرکسی هرجایی می رود و هر چیزی را که می خواند و می جوید، به خاطر آن است که مزۀ آن را چشیده و درک می کند. اگر شیرینی سخنان حکیمانه را درک نمی کنیم عیب از آن سخنان نیست، عیب از وجود ما و مغز ما است. و اگر مزۀ شیرین حکمت را گوش و مغز ما می چشند، به دنیال سرگین خوری نمی رویم.
اگر کسی را می خواهی بشناسی، ببین با گوش و چشم خود چه خوراکی برای مغز خود تهیه می کند.