۳۶۲۲ این سُخَن پایان ندارد، خیز زَیْد بر بُراقِ ناطِقه بَر بَند قَیْد ۳۶۲۳ ناطِقه چون فاضِح آمد عَیْب را می‌دَرانَد پَرده‌هایِ غَیْب را ۳۶۲۴ غَیبْ مَطلوبِ حَق آمد چند گاه این دُهُل زَن را بِران، بَر بَند راه ۳۶۲۵ تَکْ مَران، دَرکَش عِنان، مَسْتور بِهْ هر کَس از پِنْدارِ خود مَسْرور بِهْ ۳۶۲۶ […]
۳۶۷۰ گفت پیغامبر که اَصْحابی نُجوم رَهْ‌رُوان را شمع و شَیطان را رُجوم ۳۶۷۱ هر کسی را گَر بُدی آن چَشم و زور کو گرفتی زآفتابِ چَرخْ نور ۳۶۷۲ کِی سِتاره حاجَتَسْتی ای ذَلیل که بُدی بر نورِ خورشید او دلیل؟ ۳۶۷۳ ماه می‌گوید به خاک و ابر و فَی من بَشَر بودم، ولی […]
۳۶۸۲ زَیْد را اکنون نیابی، کو گُریخت جَست از صَفِّ نِعال و نَعْلْ ریخت ۳۶۸۳ تو کِه باشی؟ زَیْد هم خود را نیافت هَمچو اَخْتَر که بَرو خورشید تافت ۳۶۸۴ نه ازو نَقْشی بیابی، نه نِشان نه کَهی یابی به راهِ کَهْکَشان ۳۶۸۵ شُد حواس و نُطْقِ بابایانِ ما مَحْوِ نورِ دانشِ سُلطانِ ما […]
۳۷۲۱ آتشی اُفتاد در عَهدِ عُمَر هَمچو چوبِ خُشک می‌خورْد او حَجَر ۳۷۲۲ دَر فُتاد اَنْدر بِنا و خانه‌ها تا زَد اَنْدر پَرِّ مُرغ و لانه‌ها ۳۷۲۳ نیمِ شهر از شُعْله‌ها آتش گرفت آب می‌تَرسید ازان و می‌شِگِفت ۳۷۲۴ مَشک‌هایِ آب و سِرکه می‌زَدَند بر سَرِ آتش کَسانِ هوشْمَند ۳۷۲۵ آتش از اِسْتیزه اَفْزون […]
۳۷۳۵ از علی آموز اِخْلاصِ عَمَل شیرِ حَق را دان مُطَهَّر از دَغَل ۳۷۳۶ در غَزا بر پَهْلَوانی دست یافت زود شمشیری بَر آوَرْد و شِتافت ۳۷۳۷ او خَدو اَنْداخت در رویِ علی اِفْتِخارِ هر نَبیّ و هر وَلی ۳۷۳۸ آن خَدو زد بر رُخی که رویِ ماه سَجْده آرَد پیشِ او در سَجْده‌گاه […]
۳۷۸۷ پَس بِگُفت آن نو مُسلمانِ وَلی از سَرِ مَستیّ و لَذَّت با علی ۳۷۸۸ که بِفَرما یا اَمیرَاَلْمؤمنین تا بِجُنبَد جانْ به تَنْ در، چون جَنین ۳۷۸۹ هفت اَخْتَر هر جَنین را مُدَّتی می‌کُنند ای جان به نوبَت خِدمَتی ۳۷۹۰ چون که وَقت آید که جان گیرد جَنین آفتابَش آن زمان گردد مُعین […]
۳۸۰۲ گفت من تیغ از پِیِ حَق می‌زَنَم بَندهٔ حَقَّم، نَه مأمورِ تَنَم ۳۸۰۳ شیرِ حَقَّم، نیستم شیرِ هَوا فِعّلِ من بَر دینِ من باشد گُوا ۳۸۰۴ ما رَمَیْتَ اِذْ رَمَیْتُم در حِراب من چو تیغَم، وان زَنَنده آفتاب ۳۸۰۵ رَخْتِ خود را من زِ رِهْ بَرداشتم غیرِ حَق را من عَدَم اِنْگاشتم ۳۸۰۶ […]
۳۸۵۹ من چُنان مَردم که بر خونیِّ خویش نوشِ لُطْفِ من نَشُد در قَهْرْ نیش ۳۸۶۰ گفت پیغامبر به گوشِ چاکَرَم کو بُرَد روزی زِ گردنْ این سَرَم ۳۸۶۱ کرد آگَهْ آن رسول از وَحْیِ دوست که هَلاکَم عاقِبَت بر دستِ اوست ۳۸۶۲ او هَمی گوید بِکُش پیشین مرا تا نَیایَد از من این […]
۳۹۰۸ چَشمِ آدم بر بِلیسی کو شَقی‌ست از حِقارت وَزْ زِیافَت بِنْگَریست ۳۹۰۹ خویش‌بینی کرد و آمد خودگُزین خَنده زد بر کارِ اِبْلیسِ لَعین ۳۹۱۰ بانگ بَر زَد غَیرتِ حَق، کِی صَفی تو نمی‌دانی زِ اَسْرارِ خَفی ۳۹۱۱ پوستین را بازگونه گَر کُند کوه را از بیخ و از بُن بَرکَند ۳۹۱۲ پَردهٔ صد […]
۳۹۳۸ باز رو سویِ علیّ و خونی‌اَش وان کَرَم با خونی و اَفْزونی‌اَش ۳۹۳۹ گفت خونی را هَمی‌بینَم به چَشم روز و شب، بر وِیْ ندارم هیچ خَشم ۳۹۴۰ زان که مَرگَم هَمچو من خوش آمده‌ست مرگِ من در بَعْثْ چَنگ اَنْدر زَده‌ست ۳۹۴۱ مَرگِ بی‌مرگی بُوَد ما را حَلال بَرگِ بی‌بَرگی بُوَد ما […]
۳۹۵۲ باز آمد کِی علی زودَم بِکُش تا نَبینَم آن دَم و وَقتِ تُرُش ۳۹۵۳ من حَلالَت می‌کُنم، خونم بِریز تا نَبینَد چَشم من آن رَسْتخیز ۳۹۵۴ گفتم اَرْ هر ذَرّه‌یی خونی شود خَنْجَر اَنْدر کَفَّ به قَصدِ تو رَوَد ۳۹۵۵ یک سَرِ مو از تو نَتْوانَد بُرید چون قَلَم بر تو چُنان خَطّی […]
۳۹۶۲ جَهدِ پیغامبر به فَتحِ مکّه هم کِی بُوَد در حُبِّ دنیا مُتَّهَم؟ ۳۹۶۳ آن کِه او از مَخْزَنِ هفت آسْمان چَشم و دل بَر بَستْ روزِ اِمْتِحان ۳۹۶۴ از پِیِ نَظّارهٔ او حور و جان پُر شُده آفاقِ هر هفت آسْمان ۳۹۶۵ خویشتن آراسته از بَهرِ او خود وِرا پَروایِ غیرِ دوست کو؟ […]
۳۹۸۹ گفت اَمیرُالْمؤمنین با آن جوان که به هنگامِ نَبَرد ای پَهْلَوان ۳۹۹۰ چون خَدو اَنْداختی در رویِ من نَفْس جُنْبید و تَبَه شُد خویِ من ۳۹۹۱ نیمْ بَهرِ حَق شُد و نیمی هوا شِرکَت اَنْدر کارِ حَق نَبْوَد رَوا ۳۹۹۲ تو نِگاریده‌یْ کَفِ مولیْستی آنِ حَقّی، کردهٔ من نیستی ۳۹۹۳ نَقْشِ حَق را […]
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ بَیانِ بَعضی از حکمتِ تأخیر این مجلّد دوّم که اگر جُملۀ حِکْمَتِ الهی بنده را معلوم شود در فوایدِ آن کار، بنده از آن کار فرو مانَد و حِکْمَتِ بی‌پایانِ حَقْ تَعالی، ادراکِ او را ویران سازد و بِدان کار نَپَردازد. پس حَق تَعالی شَمّە‌یی از آن حکمتِ بی‌پایان، مَهارِ […]
۱ مُدّتی این مَثنوی تأخیر شُد مُهْلَتی بایِسْت تا خونْ شیر شُد ۲ تا نَزایَد بَختِ تو فرزندِ نو خون نگردد شیرِ شیرین، خوش شِنو ۳ چون ضیاءُ الْحَقْ حُسامُ الدّین عِنان باز گردانید ز اوجِ آسْمان ۴ چون به مِعْراجِ حَقایق رفته بود بی‌بَهارش غُنْچه‌ها ناکَفْته بود ۵ چون زِ دریا سویِ ساحِل […]
۱۱۳ ماهِ روزه گشت در عَهْدِ عُمَر بر سَرِ کوهی دَویدَند آن نَفَر ۱۱۴ تا هِلالِ روزه را گیرند فال آن یکی گفت ای عُمَر اینک هِلال ۱۱۵ چون عُمَر بر آسْمانْ مَهْ را ندید گفت کین مَهْ از خیالِ تو دَمید ۱۱۶ وَرْنه من بیناتَرَم اَفلاکْ را چون نمی‌بینم هِلالِ پاک را؟ ۱۱۷ […]
۱۳۶ دُزدکی از مارگیریْ مار بُرد زَابْلَهی آن را غَنیمَت می‌شِمُرد ۱۳۷ وارَهید آن مارگیر از زَخْمِ مار مارْ کُشت آن دُزدِ او را زارْ زار ۱۳۸ مارگیرش دید، پَسْ بِشْناختَش گفت از جانْ مارِ من پَرداختَش ۱۳۹ در دُعا می‌خواستی جانم ازو کِشْ بیابَم، مارْ بِسْتانَم ازو ۱۴۰ شُکرِ حَق را کان دُعا […]
۱۴۲ گشت با عیسی یکی اَبْلَه رَفیق اُسْتخوان‌ها دید در حُفْره‌یْ عَمیق ۱۴۳ گفت ای هَمراه، آن نامِ سَنی که بِدان تو مُرده را زنده کُنی ۱۴۴ مَر مرا آموز تا اِحْسان کُنم اُسْتخوان‌ها را بِدان با جان کُنم ۱۴۵ گفت خامُش کُن که آن کارِ تو نیست لایِقِ اَنْفاس و گُفتارِ تو نیست […]
۱۵۷ صوفی‌یی می‌گشت در دَوْرِ اُفُق تا شبی در خانقاهی شُد قُنُق ۱۵۸ یک بَهیمه داشت، در آخُر بِبَست او به صَدْرِ صُفّه با یاران نِشَست ۱۵۹ پس مُراقب گَشت با یارانِ خویش دفتری باشد حضورِ یارْ پیش ۱۶۰ دَفترِ صوفی سَواد و حرف نیست جُز دلِ اِسْپیدِ همچون برف نیست ۱۶۱ زادِ دانشمند، […]
۱۷۲ مَشورت می‌رفت در ایجادِ خَلق جانشان در بَحرِ قُدرت تا به حَلْق ۱۷۳ چون مَلایِک مانِعِ آن می‌شُدند بر مَلایِکْ خُفْیه خُنْبَک می‌زدند ۱۷۴ مُطَّلِع بر نَقْشِ هر کِه هست شُد پیش ازان کین نَفْسِ کُلْ پابَست شُد ۱۷۵ پیش‌تَر زَافْلاکْ کیوان دیده‌اند پیش‌تَر از دانه‌ها، نان دیده‌اند ۱۷۶ بی‌دِماغ و دل، پُر […]
۱۹۴ کِی گُذارد آنکه رَشکِ روشنی‌ست تا بگویم آنچه فَرض و گفتنی‌ست؟ ۱۹۵ بَحرْ کَفْ پیش آرَد و سَدّی کُند جَر کُند، وَزْ بَعدِ جَر مَدّی کُند ۱۹۶ این زمان بِشنو چه مانِع شُد، مگر مُستَمِع را رفت دلْ جایِ دِگَر ۱۹۷ خاطِرَش شُد سویِ صوفیِّ قُنُق اَنْدَر آن سودا فُرو شُد تا عُنُق […]
۲۰۳ حَلقهٔ آن صوفیانِ مُسْتَفید چون که بر وَجْد و طَرَب آخِر رَسید ۲۰۴ خوان بِیاوَرْدند بَهرِ میهمان از بَهیمه یاد آوَردْ آن زمان ۲۰۵ گفت خادِم را که در آخُر بُرو راست کُن بَهرِ بَهیمه کاه و جو ۲۰۶ گفت لا حَوْل، این چه اَفْزون گفتن است از قَدیمْ این کارها کار من […]
۲۴۴ چونکه صوفی بَرنِشَست و شد رَوان رو در افتادن گرفت او هر زمان ۲۴۵ هر زمانَش خَلْق بَرمی‌داشتند جُمله رَنْجورَش هَمی‌پِنْداشتند ۲۴۶ آن یکی گوشَش هَمی‌پیچید سَخت وان دِگَر در زیرِ کامَشْ جُست لَخْت ۲۴۷ وان دِگَر در نَعْلِ او می‌جُست سنگ وان دِگَر در چَشمِ او می‌دید زَنگ ۲۴۸ باز می‌گفتند ای […]
۳۲۴ وین نه آن بازی‌ست کو از شَهْ گُریخت سویِ آن کَمْپیر کو می‌آرْد بیخت ۳۲۵ تا که تُتْماجی پَزَد اَوْلاد را دید آن بازِ خوشِ خوشْ‌زاد را ۳۲۶ پایَکَش بَست و پَرَش کوتاه کرد ناخُنَش بُبْرید و قوتَش کاه کرد ۳۲۷ گفت نااَهْلان نَکردَنْدَت بِساز پَر فُزود از حَدّ و ناخن شُد دِراز […]
۳۷۸ بود شیخی دایما او وامْ‌دار از جَوامَردی که بود آن نامْدار ۳۷۹ دَهْ هزاران وام کردی از مِهان خَرج کردی بر فَقیرانِ جهان ۳۸۰ هم به وامْ او خانقاهی ساخته جان و مال و خانقَه دَر باخته ۳۸۱ وامِ او را حَقْ زِ هر جا می‌گُزاردْ کرد حَقْ بَهرِ خَلیل از ریگ آرْد […]
۴۴۷ زاهِدی را گفت یاری در عَمَل کَم گِری تا چشم را نایَد خَلَل ۴۴۸ گفت زاهِد از دو بیرون نیست حال چَشم بیند یا نَبینَد آن جَمال ۴۴۹ گَر بِبینَد نورِ حَقْ خود چه غَم است؟ در وِصالِ حَقْ دو دیده چه کَم است ۴۵۰ وَرْ نخواهد دید حَق را، گو بُرو این […]
۴۵۹ خوانْد عیسی نامِ حَق بر استخوان از برایِ اِلْتِماسِ آن جوان ۴۶۰ حُکْمِ یَزدان از پِیِ آن خامْ مَرد صورتِ آن استخوان را زنده کرد ۴۶۱ از میان بَرجَست یک شیرِ سیاه پَنجه‌‌یی زد،کرد نَقْشَش را تَباه ۴۶۲ کَلِّه‌اَش بَرکَند، مَغزش ریخت زود مَغزِ جَوْزی کَنْدَرو مَغزی نبود ۴۶۳ گَر وِرا مَغزی بُدی […]
۵۰۵ روستایی گاو در آخُر بِبَست شیرْ گاوَش خورْد و بر جایَش نِشَست ۵۰۶ روستایی شُد در آخُر سویِ گاو گاو را می‌جُست شبْ آن کُنجکاو ۵۰۷ دست می‌مالید بر اَعْضایِ شیر پُشت و پَهْلو، گاه بالا، گاه زیر ۵۰۸ گفت شیر اَرْ روشنی اَفْزون شُدی زَهره‌اَش بِدْریدی و دلْ خون شُدی ۵۰۹ این […]
۵۱۶ صوفی‌یی در خانقاه از رَهْ رسید مَرکَبِ خود بُرد و در آخُر کَشید ۵۱۷ آبَکَش داد و عَلَف از دستِ خویش نه چُنان صوفی که ما گفتیم پیش ۵۱۸ اِحْتیاطَش کرد از سَهْو و خُباط چون قَضا آیَد چه سودست اِحْتیاط؟ ۵۱۹ صوفیانْ تَقصیر بودند و فَقیر کادَ فَقْرٌ اَنْ یَعی کُفْراً یُبیر […]
۵۸۷ بود شخصی مُفْلِسی بی‌خان و مان مانْده در زندان و بَندِ بی‌اَمان ۵۸۸ لُقمهٔ زندانیان خورْدی گِزاف بر دلِ خَلْق از طَمَعْ چون کوهِ قاف ۵۸۹ زَهره نه کَس را که لُقمه‌یْ نان خَورَد زان که آن لُقمه‌رُبا گاوش بَرَد ۵۹۰ هر کِه دور از دَعوتِ رَحْمان بُوَد او گداچَشم است، اگر سُلطانْ […]
۶۱۶ با وَکیلِ قاضیِ اِدْراک‌مَنْد اَهلِ زندان در شِکایَت آمدند ۶۱۷ که سلامِ ما به قاضی بَر کُنون بازگو آزارِ ما زین مَردِ دون ۶۱۸ کَنْدَرین زندان بِمانْد او مُسْتَمِر یاوه‌تاز و طَبْل‌خوار است و مُضِر ۶۱۹ چون مگس حاضر شود در هر طَعام از وَقاحَت، بی‌صَلا و بی‌سلام ۶۲۰ پیشِ او هیچ است […]
۶۴۵ گفت قاضی مُفْلِسی را وانِما گفت اینک اَهلِ زندانَت گُوا ۶۴۶ گفت ایشان مُتَّهَم باشند، چون می‌گُریزَند از تو، می‌گِریَند خون ۶۴۷ وز تو می‌خواهند هم تا وارَهَند زین غَرَضْ باطِل گواهی می‌دَهَند ۶۴۸ جُمله اَهلِ مَحْکَمه گفتند ما هم بر اِدْبار و بر اِفْلاسَش گُوا ۶۴۹ هر کِه را پُرسید قاضی حالِ […]
۷۴۱ آن غریبی خانه می‌جُست از شِتاب دوستی بُردَش سویِ خانه‌یْ خَراب ۷۴۲ گفت او این را اگر سَقْفی بُدی پَهْلویِ من مَر تو را مَسْکَن شُدی ۷۴۳ هم عِیالِ تو بیاسودی اگر در میانه داشتی حُجْره‌یْ دِگَر ۷۴۴ گفت آری، پَهْلویِ یاران خَوش است لیکْ ای جان در اگر نَتْوان نِشَست ۷۴۵ این […]
۷۷۸ آن یکی از خشمْ مادر را بِکُشت هم به زَخْمِ خَنْجر و هم زَخْمِ مُشت ۷۷۹ آن یکی گُفتَش که از بَد گوهری یاد ناوَرْدی تو حَقِّ مادری ۷۸۰ هی تو مادر را چرا کُشتی؟ بِگو او چه کرد آخِر؟ بگو ای زشت‌خو ۷۸۱ گفت کاری کرد کان عارِ وِیْ است کُشتَمَش کآن […]
۸۴۵ پادشاهی دو غُلامْ اَرْزان خَرید با یکی زان دو سُخَن گفت و شَنید ۸۴۶ یافْتَش زیرکْ‌دل و شیرینْ جواب از لَبِ شِکَّر چه زایَد؟ شِکَّرآب ۸۴۷ آدمی مَخْفی‌ست در زیرِ زَبان این زَبانْ پَرده‌ست بر دَرگاهِ جان ۸۴۸ چون که بادی پَرده را دَرهَم کَشید سِرِّ صَحْنِ خانه شُد بر ما پَدید ۸۴۹ […]
۸۶۶ آن غُلامَک را چو دید اَهلِ ذَکا آن دِگَر را کرد اشارت که بیا ۸۶۷ کافِ رَحْمَت گُفْتَمَش، تَصْغیر نیست جَد گُوَد فرزندَکَم تَحقیر نیست ۸۶۸ چون بِیامَد آن دُوُم در پیشِ شاه بود او گَنده‌دَهان، دندانْ سیاه ۸۶۹ گَرچه شَهْ ناخوش شُد از گُفتارِ او جُست و جویی کرد هم زَاسْرارِ او […]
۹۰۷ گفت نه، وَاللّهِ باللّهِ الْعَظیم مالِکِ الْمُلْک و به رَحْمان و رَحیم ۹۰۸ آن خدایی که فرستاد اَنْبیا نه به حاجَت، بَلْ به فَضْل و کِبْریا ۹۰۹ آن خداوندی که از خاکِ ذَلیل آفرید او شَهْسَوارانِ جَلیل ۹۱۰ پاکَشان کرد از مِزاجِ خاکیان بُگْذرانید از تَکِ اَفْلاکیان ۹۱۱ بَرگرفت از نار و نورِ […]
۱۰۴۹ پادشاهی بَنده‌‌یی را از کَرَم بَرگُزیده بود بر جُمله‌یْ حَشَم ۱۰۵۰ جامگیِّ او وظیفه‌یْ چِلْ امیر دَهْ یکِ قَدْرَش ندیدی صد وزیر ۱۰۵۱ از کَمالِ طالِع و اِقْبال و بَخت او اَیازی بود و شَهْ مَحْمودِ وَقت ۱۰۵۲ روحِ او با روحِ شَهْ در اَصْلِ خویش پیش ازین تَنْ بوده هم‌پیوند و خویش […]
۱۱۹۵ بر لبِ جو بوده دیواری بُلند بر سَرِ دیوارْ تشنه‌یْ دَردمَند ۱۱۹۶ مانِعَش از آبْ آن دیوار بود از پِیِ آبْ او چو ماهی زار بود ۱۱۹۷ ناگهان انداخت او خِشْتی در آب بانگِ آب آمد به گوشَش چون خِطاب ۱۱۹۸ چون خِطابِ یارِ شیرینِ لَذیذ مَست کرد آن بانگِ آبَش چون نَبیذ […]
۱۲۳۰ هَمچو آن شَخصِ دُرُشتِ خوشْ‌سُخُن در میانِ رَهْ نِشانْد او خارْبُن ۱۲۳۱ رَهْ گُذَریانَش مَلامَت‌گَر شُدند پَس بِگُفتندَش بِکَن این را، نَکَند ۱۲۳۲ هردَمی آن خارْبُن اَفْزون شُدی پایِ خَلْق از زَخمِ آن پُر خون شُدی ۱۲۳۳ جامه‌هایِ خَلْق بِدْریدی زِخار پایِ دَرویشان بِخَسْتی زارْ زار ۱۲۳۴ چون به جِدْ حاکِم بِدو گفت […]